Delft, 10 juni 1500 – Leiden, 10 december 1572
Rooms-katholiek priester en martelaar, humanistisch geleerde, dichter en kunstverzamelaar. Naamsvariant: Cornelis Muys
Biografie
Cornelis Musius is geboren in Delft in 1500, waar hij zijn eerste onderwijs kreeg. Al vroeg ouderloos geworden leerde hij verder in Leuven (college van Busleiden), Atrecht, Parijs en Poitiers. Hij onderscheidde zich als dichter van met name stichtelijke poëzie. In 1538 keerde hij naar Delft terug als prior en biechtvader van de zusters franciscanessen in het klooster van Sint Agatha. Musius onderhield contact met humanistische geleerden en schilders en was een waar mecenas; zo verzamelde hij schilderijen van Maarten van Heemskerk, die zich nog altijd in het klooster van Sint Agatha, het huidige Prinsenhof, bevinden. Regelmatig ontving hij bezoek van prins Willem van Oranje, die in 1572 in Delft in het Agathaklooster zijn intree nam, maar Musius bezwoer in het klooster te blijven wonen. Tijdens een gezamenlijke maaltijd van Musius met de prins en de geuzenhoofdman Lumey, moest Musius zich de beledigingen door de laatste laten welgevallen. Verontrust door Lumeys bejegening nam Musius met twee vertrouwelingen de wijk naar Den Haag. Dit wekte de ontstemming van de prins, die uitgerekend Lumey de opdracht gaf Musius terug naar Delft te voeren. Lumey, al verantwoordelijk voor het ter dood brengen van de zogeheten Martelaren van Gorcum, ging echter veel verder. Hoewel Oranje na een eerste aanhouding van Musius even buiten Den Haag gelastte hem terug te brengen naar Delft, voerden soldaten van Lumey de priester naar Leiden. Begerig naar het geld en de kunstschatten van het Agatha-klooster werd Musius gruwelijk gemarteld en in de avond van 10 op 11 december te Leiden opgehangen. Na deze schanddaad was de rol van Lumey verder uitgespeeld. Musius werd nadien als een martelaar voor zijn geloof door de rooms-katholieken vereerd.
Anton van der Lem
Bijzonderheden
Uit de collectie van de Universiteitsbibliotheek Leiden: BPL 3333: Cornelis Musius, Kleine Latijnse getijden en gebeden – Delft, ca. 1553.
Lijfspreuk
Non sine fato, later gewijzigd in: Non sine Christo
Literatuur
Van der Aa M, 363-364; NNBW VI, 1046-1051 (A.H.L. Hensen)
Martelaars-boek, ofte historie der Hollandse martelaren, welke om de Christen Catholijke gods-dienst, soo ten tijden van de woeste heidenen, als der Hervormde nieugesinden seer wreed sijn omgebragt: / beschreven door Petrus Opmeer … -Tot Antwerpen. : By Petrus Pratanus …, 1700. – 2 dl. : portr., ill. ; in-8. Gegraveerde titel dl.1: Het Nederlands Catholyk martelaars boek. – Gegraveerde titel dl.2: ‘t Hollands Catholyk martelaars boek.Martelaars-boek, ofte, Historie der Hollandse martelaren, welken om hetChristen Catholijk geloof en godsdienst … zijn omgebragt … : mitsgaders,de levens van de eerste voornaamste Hollandse heiligen … / door P. Opmeer ;met veel schoone afbeeltsels verciert ; nu op nieuw met aanteekeningen vermeerdert ; Naader bewijs en bygevoegde aanmerkingen, wegens eenige kort gemelde saaken in het Hollands Katholijk martelaarsboek … / Antwerpen, P. vander Meersche, 1701. – Antwerpen : P. vander Meersche, 1702. – 2 dl., 1 bd.: ill. ; 17 cm
Cornelius Musius : een Delftse martelaar van 1572 / A. van Dijk. – Utrecht [etc.] : Het Spectrum, 1947. – 71 p., [7] p. pl. : ill. ; 19 cm. – (Batavia sacra)
Cornelis Musius (Mr Cornelius Muys) : pater van Sint Agatha te Delft : humanist, priester, martelaar / P. Noordeloos. – Utrecht [etc.] : Het Spectrum, 1955. – 328 p. : ill. ; 23 cm. Bevat als bijl. Latijnse gedichten van Cornelius Musius. – Met lit. opg. – Index.
Meester Cornelis Muys : de laatste pater van het St. Agatha-convent te Delft / door Engelbertus van Delft. – ‘s-Hertogenbosch : Geert Groote Genootschap, 1961. – 54 p. ; 20 cm. – (G.G.G. ; no. 724).
Cornelis Musius (Mr Cornelius Muys) : Pater van Sint Agatha te Delft : humanist, priester, martelaar / P. Noordeloos. – Utrecht : Het Spectrum, 1965. – 328 p. : ill. ; 23 cm. Met lit. opg.