Brugge, 1548 – Den Haag, 1620
Nederlands ingenieur (‘vernufteling’) en wiskundige
Biografie
Wat betreft de grote ingenieur en wiskundige Simon Stevin heeft de geschiedschrijving voornamelijk plaats ingeruimd voor zijn wetenschappelijk werk. Het is ongetwijfeld opmerkelijk vanwege zijn veelzijdigheid en vanwege de didactische bedoelingen die Stevin vaak inspireerden. Een zeker aantal van zijn werken verschenen inderdaad als handboeken om in welbepaalde kundigheden (versterking, scheepvaart, boekhouding, …) regels mee te geven. Zijn leven is daarentegen slecht bekend; hijzelf zegt er weinig over en er bestaan nauwelijks directe of indirecte gegevens die toelaten zijn opinies en gevoelens te achterhalen.
Geboren in Brugge (nooit laat hij na, aan zijn afkomst te herinneren; zij staat altijd op de titelpagina van zijn boeken vermeld: ‘Simon Stevin van Brugge’), begon hij zijn loopbaan in een handelshuis te Antwerpen toen de stad op het hoogtepunt van haar voorspoed was. Zijn eerste twee werken – Tafelen van interest en Problematum geometricorum (Problemen van de geometrie) – werden respectievelijk in 1582 en 1583 te Antwerpen bij Christoffel Plantin gepubliceerd. Daarna vluchtte hij zoals zovele anderen voor de oprukkende Spaanse troepen naar het andere nog vrije Nederland, waar hij sinds 1583 aan de Leidse Universiteit ingeschreven was om er onderwijs in de mathematische wetenschappen te volgen. In de loop van zijn studies te Leiden ontmoette hij Maurits van Nassau . De ontmoeting was beslissend, want Stevin trad in dienst van de stadhouder als kwartiermeester van het leger der opstandige Staten Generaal en hij bleef het bijna dertig jaar tot zijn overlijden in 1620. Van de nauwe band met Maurits getuigen zijn Wiscontighe ghedachtenissen , die ter attentie van hem geschreven zijn.
De talrijke studies van Stevin, bijna alle in het Nederlands geschreven, geven blijk van een encyclopedische geest en van een opmerkelijke intellectuele nieuwsgierigheid en levendigheid. De afwisseling in de onderwerpen die hij aanboorde, bracht hem ertoe te schrijven zowel over rekenkunde en dialectica als over de weegkunst, het burgerleven, vestingwerken of over scheepvaart. Vermelden wij: De thiende (dat door Stevin zelf in het Frans werd vertaald en in hetzelfde jaar 1585 gepubliceerd, La Disme ); Dialectike ofte bewysconst , 1585; L’Arithmetique (rechtstreeks in het Frans geschreven), 1585. In 1586 liet hij drie kleine traktaten verschijnen, gewijd aan de evenwichtsleer ( De beghinselen der weeghconst , De weeghdaet ) en aan de hydrostatica ( De beghinselen des waterwichts ), in 1608 heruitgegeven in de Wiscontighe ghedachtenissen . In 1590 verscheen de Vita politica . Het burgherlick leven ; in 1594 Appendice algébraïque en De stercktenbouwing ; in 1599 De Havenvinding (in het Frans vertaald als: Le Trouveport ); in 1617, Castrametatio . In 1600 legde Stevin te Leiden op verzoek van Maurits van Nassau de grondvesten voor een ingenieursschool, ook bekend als militaire school of ‘Duytsche mathematique’ en bedoeld om te voorzien in het nijpende tekort aan ingenieurs dat zich bij de troepen van de Republiek liet gevoelen. Deze opleiding – vernieuwend en origineel voor haar tijd – werd voortgezet tot 1681.
Na het overlijden van Stevin liet zijn zoon Hendrik in 1649 de Materiae politicae verschijnen, een geheel van hoofdstukken over verschillende thema’s met betrekking tot de burgerlijke en militaire administratie en de financiën. Zoals zovele andere Nederlanders behoort Simon Stevin tot de generatie vluchtelingen die voornamelijk vanuit Brabant en Vlaanderen massaal de wijk namen naar de andere Nederlandse provincies die de Opstand tegen Spanje konden voortzetten. Zij namen deel aan het intellectuele dynamisme van de jonge Republiek der Verenigde Provinciën en droegen er bij tot de stevige vestiging van haar politieke grondslagen en aan het succes van haar militaire ondernemingen.
Catherine Secretan
Vertaling: Hugo de Schepper
Bibliografie
Werken van Stevin:
De beste en meeste volledige bibliografie van Stevin is die van Henri Bosmans in de Bibliographie nationale de Belgique, (Bruxelles, 1921-24), deel XXIII: “Stevin (Simon)”, p. 887-936.
Simon Stevin, De la vie civile, présentation et traduction par C. Secretan. Etudes réunies par C. Secretan et P. den Boer, Lyon, ENS Editions.
Het burgherlick leven & anhangh / Simon Stevin ; gepresenteerd en toegel. door Pim den Boer ; hertaald [in hedendaags Nederlands] door Anneke C.G. Fleurkens. – 1e dr. – Utrecht : Bijleveld, cop. 2001. – 223 p. : ill., portr. ; 21 cm. Texte originale avec une traduction en néerlandais d’aujourd’hui. – Het burgherlick leven = Vita politica. – Fotomech. herdr. van de oorspr. uitg.: Vita politica : het burgherlick leven. – Tot Leyden : by Franchoys van Ravelenghien, 1590, en: Anhangh. – Verschenen in: Materiae politicae. – Tot Leyden : Justus Livius, 1649. – Met lit. opg.
ISBN 90-6131-369-4 geb.
The principal works of Simon Stevin / ed. by Ernst Crone, E.J. Dijksterhuis [et al.]. – Amsterdam : Swets & Zeitlinger, 1955-1966. – 6 dl. : ill. ; 25 cm. Met lit. opg.
Over Stevin:
‘De huysbou’ : a reconstruction of an unfinished treatise on architecture, town planning and civil engineering by Simon Stevin / Charles van den Heuvel ; [transl. from the Dutch ms. D. Gardner … et al.]. – Amsterdam : Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 2005. – X, 545 p. : ill. ; 26 cm. – (History of science and scholarship in the Netherlands, ISSN 1569-3481 ; vol. 7)
Bevat ook de oorspr. Nederlandse tekst van Stevin. – Met bibliogr., index, lit. opg. ISBN 90-6984-432-X
Plaatsingscode UB Leiden: OP. MAG T 5478 7
De la vie civile, 1590 / Simon Stevin : prés. et trad. par Catherine Secretan ; études réunies par Catherine Secretan et Pim den Boer ; avec les contrib. de Pim den Boer … [et al.]. – Lyon : ENS Éditions, 2005. – 237 p. : ill., portr. ; 22 cm. – (La croisée des chemins, ISSN 1765-8128). Vert. van: Vita politica = Het burgherlick leven. ISBN 2-8478-8047-X
Simon Stevin, vader van burgerschap in de Nederlanden / Pim den Boer. In: Spiegel historiael : maandblad voor geschiedenis en archeologie, ISSN 0038-7487: vol. 39 (2004), afl. 10 (okt), pag. 440-444, 460. Met lit.opg.
Simon Stevin (1548-1620) : l’émergence de la nouvelle science. – Turnhout : Brepols, cop. 2004. – 184 p. : ill., krt. ; 28 cm. Aan de kop van de titelp.: Bibliothèque royale de Belgique. – Uitg. t.g.v. de gelijknamige tentoonstelling gehouden in de Koninklijke Bibliotheek van België te Brussel in 2004. – Met lit.opg. ISBN 2-503-51704-8
Plaatsingscode UB Leiden: 9695 A 35
Simon Stevin (1548-1620) : de geboorte van de nieuwe wetenschap / [eds. Hossam Elkhadem, Wouter Bracke]. – Turnhout : Brepols, 2004. – 184 p. : ill. ; 28 cm. Bovenaan titelp.: Koninklijke Bibliotheek van België. – Uitgegeven n.a.v. de tentoonstelling in 2004. – Met lit. opg. ISBN 90-5622-054-3
Het huis en de regels van het denken : een cultuurhistorisch onderzoek naar het werk van Simon Stevin, Jacob Cats en Pieter de Hooch / Heidi de Mare. – [S.l. : s.n.], 2003. – 4 bnd., (XVI, 1416 p.). : ill. ; 27 cm. Proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam. – Met lit. opg. – Met samenvatting in het Engels.
‘Wonder en is gheen wonder’ : de geniale wereld van Simon Stevin 1548-1620 / Jozef T. Devreese, Guido Vanden Berghe. – Leuven : Davidsfonds/Leuven, cop. 2003. – 342 p. : ill. ; 24 cm. Met lit. opg., reg. ISBN 90-5826-174-3
Plaatsingscode UB Leiden: 9646 A 19
Craats, J. van de, ‘Maurits, Stevin en de legermeting’, in: H. Roos (red.), Van marketentster tot logistiek netwerk. De militaire logistiek door de eeuwen heen (Amsterdam, 2002) 87-112
Simon Stevin, 1548-1620 / M. De Reu, G. Vanden Berghe, G. Van Hooydonk. – Gent : Universiteitsbibliotheek, 1998. – X, 62 p. : ill., portr. ; 27 cm. – (Schatten van de Universiteitsbibliotheek te Gent ; 9) Tentoonstellingscatalogus Universiteitsbibliotheek Gent, 16 november-21 december 1998. – Met lit. opg.
Stevins Stofroersel des Eertcloots en de aardwetenschappen / W.A.Visser en J.I.S. Zonneveld ; bew. G.H.W. Vanpaemel. In: Grondboor & hamer: vol. 51 (1997), no. 3/4, p. 51-56, ill., portr.
De Huysbou : de geschriften van Simon Stevin over architectuur en stedebouw / Charles van den Heuvel. – (Den Haag : Charles van den Heuvel), 1996. – 317 p. ; 30 cm. Manuscript bedoeld voor uitgave. – Met lit. opg.
Spiegheling en daet : Simon Stevin van Brugghe (1548-1620) / [samengest. door Valerie Logghe ; met medew. van J. Devreese … et al.]. – [Brugge : Stadsbestuur], 1995. – 105 p. : ill. ; 24 cm. Tentoonstelling, Brugge, Centrale Openbare Bibliotheek “De Biekorf”, 9 december 1995 – 31 januari 1996. – Lit. opg.: p. 104-105.
Stevin en Maurits / H.H. Kubinga. In: De zeventiende eeuw : cultuur in de Nederlanden in interdisciplinair perspectief : tijdschrift van de Werkgroep Zeventiende Eeuw, ISSN 0921-142X: vol. 10 (1994), afl. 1, pag. 93-102.
Bestaan er getekende militair-topografische kaarten of vestingsplannen van Simon Stevin. In: Caert-thresoor (Alphen Rijn): vol. 12 (1993), p. 82-86.
Hugo de Groot en Simon Stevin : op een keerpunt in de Westerse beschaving : een cultuur-historische beschouwing / door L. Mok. – Rotterdam : Juridisch Instituut, Erasmus Universiteit, 1988. – VII, 57 p. : ill. ; 21 cm. – (Mededelingen van het Juridisch Instituut van de Erasmus Universiteit Rotterdam ; nr. 46). Met lit. opg. ISBN 90-6856-022-0
Simon Stevin. De leermeester van prins Maurits / H.A.M. Snelders. In: Kruit en krijg: (1988), p. 3-30.
Simon Stevin’s equal division of the octave / H. Floris Cohen. In: Ann. Sci.: vol. 44 (1987), no. 5, p. 471-488.
In het voetspoor van Stevin : geschiedenis van de natuurwetenschap in Nederland 1580-1940 / K. van Berkel. – Meppel, Amsterdam : Boom, cop. 1985. – 243 p. : ill. ; 21 cm. Met lit. opg., reg. ISBN 90-6009-639-8
Simon Stevin / Rolf Grabow. – Leipzig : Teubner, 1985. – 110 p. : ill, portr. ; 19 cm. – (Biographien hervorragender Naturwissenschaftler, Techniker und Mediziner, ISSN 0232-3516 ; Bd. 77). Lit. opg.: p. 106-108. – Met reg.
Simon Stevin / door Daniel Dumon. – Tielt : Lannoo, [1948]. – 134 p., [4] p. pl. : ill. ; 16 cm. – (Dietse gestalten ; nr. 13)
Simon Stevin / door E.J. Dijksterhuis. – ‘s-Gravenhage : Nijhoff, 1943. – XII, 379 p. incl. front. : facs., ill., pl., portr. ; 26 cm
“Lijst van geraadpleegde werken”: p. [342]-353. Bibliographical footnotes.
Annie Romein-Verschoor, “Simon Stevin, 1548-1620: Wonder en is gheen wonder”, in: Erflaters van onze beschaving : Nederlandse gestalten uit zes eeuwen / Jan Romein , Annie Romein ; [illustraties verzorgd door H. v.d. Bijll.]. – Amsterdam : Querido, 1938-1940. – 4 dl. : ill. ; 23 cm. Plusieurs réimpressions.