Nederlands edelman, stadhouder van Gelderland 1581-1583
‘s-Heerenberg, 1538 – Brussel, 1586
Biografie
Willem IV van den Bergh was als edelman beleend met goederen in Gelderland, het Keulse en Kleef. In 1556 trouwde hij met Maria van Nassau-Dillenburg (1539-1599), een zuster van Willem van Oranje. Zij had in ‘s-Heerenberg een lutherse predikant in dienst en ook Willem van den Bergh had lutherse sympathieën. Hoewel zijn naam niet voorkomt onder het Compromis of Eedverbond der Edelen en hij ook niet bij de overhandiging van het Smeekschrift aanwezig was, nam hij wel deel aan de daarop volgende bijeenkomsten van sympathisanten van het Verbond. Aldus gecompromitteerd nam hij in 1567 voor Alva de wijk naar Bremen. De Raad van Beroerten besloot tot confiscatie van zijn goederen. In de zomer van 1572, na de ommekeer in Holland en Zeeland, deed Van den Bergh een inval in het oosten van het land, waar verschillende steden zich voor de prins verklaarden. Voor de strafexpeditie van Don Frederik was Van den Bergh geen partij: ten tweede male kwam hij berooid in Duitsland terug. Na de Pacificatie van Gent in november 1576 werd hij hersteld in het bezit van zijn goederen en posities. Aan het eind van 1581 volgde hij Jan van Nassau op als stadhouder van Gelderland. Prins Willem van Oranje ging slechts weifelend met de benoeming van zijn zwager akkoord, omdat hij niet van diens trouw overtuigd was. Voordien al had Van den Bergh contact gezocht met Alexander Farnese om deze te laten weten dat hij graag als koninklijk stadhouder van Gelderland wilde functioneren. Toen uit verscheidene brieven bleek dat hij in verstandhouding stond met de vijand, werd hij op 5 november 1583 te Arnhem gearresteerd. Zowel prins Willem als Elbertus Leoninus, de kanselier van Gelderland, hadden Van den Bergh goed in de gaten gehouden. Om de prins van Oranje te ontzien – die daar niet om had gevraagd – werd Van den Bergh vrijgelaten op voorwaarde dat hij zich op een neutrale plek zou vestigen en zich buiten het Nederlands-Nederlandse conflict zou houden. Eenmaal op vrije voeten hield Van den Bergh zich niet aan zijn belofte en koos hij partij voor de koninklijke regering in Brussel. Een aantal van zijn zonen sneuvelde in de strijd aan de kant van het koninklijke leger. Na de dood van Van den Bergh voerde zijn vrouw Maria het bewind over het graafschap Bergh, waarbij zij een strikte neutraliteit in acht nam.
Anton van der Lem
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden II, eerste stuk (Haarlem, 1869) 386-390 (s.v. van den Bergh)
Deutsche Biographie 2 (Leipzig, 1895) 383-384 (P.L. Muller) (s.v. von dem Bergh)
Biographie Nationale de Belgique : niet opgenomen
Nationaal Biografisch Woordenboek : niet opgenomen
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek VIII (Leiden, 1930) 81-84 (J.C.E. Bartelds) (s.v. van den Berg)
Graaf Willem IV van den Bergh : een Gelderse geschiedenis uit de Opstand tegen Spanje / A.G. van Dalen ; postume uitg. bezorgd door R.R.A. van Gruting. – Doetinchem : Staring Instituut ; Doetichem : Mr. H.J. Steenbergenstichting, 1998. – 160 p. : ill. ; 23 cm. Met lit. opg. ISBN 90-73667-36-4
Het “Verraad” van Stadhouder Willem van Bergh / J. Zaayer. – Groningen [etc.] : [s.n.]. In: Rechtshistorische opstellen aangeboden aan A. S. de Blécourt oud-hoogleeraar in het oud-vaderlandsche recht te Leiden: (1939), p. 128-155.
Het eerste tijdvak van het verraad van Graaf Willem van den Bergh / door J.A.G.C. Trosée. – Arnhem : Gouda Quint, 1929. – 336 p. : portr. ; 25 cm. – (Werken, uitgegeven door Gelre ; no. 18) Met index.
Willem Graaf van den Berg en zijne tijdgenooten : eene bijdrage tot de geschiedenis van den tachtigjarigen oorlog, uit oorspronkelijke en grootendeels onbekende stukken zamengesteld / door R.W. Tadama. – Zutphen : Thieme, 1846. – IV, 230 p. ; 23 cm