ca. 1518 – 1583
Spaans geestelijke en geheim informant in de Nederlanden (1563-1566)
Biografie
Lorenzo de Villavicencio werd geboren omstreeks 1518 in Jerez de la Frontera, als zoon van een familie van lage adel. In 1539 trad hij in zijn geboortestad bij de augustijnen in, vervolgens vertrok hij naar Salamanca om theologie en filosofie te studeren. In 1551 besloot hij zijn studie aan de Leuvense universiteit voort te zetten, waar hij doctor in de theologie werd. Tussen 1558 en 1560 verbleef Villavicencio in het Duitse rijk, waar hij zich bezighield met het verbeteren van de tucht in augustijner kloosters. In 1560 bevond hij zich weer in de Nederlanden. Vanaf dat jaar werkte hij, als lid van het Augustijner klooster van Brugge, als kapelaan van de Spaanse kooplieden van de handelsstad. Tot 1566, het jaar van zijn terugkeer naar Spanje, vervulde hij deze taak.
Fray Lorenzo de Villavencio onderhield vanaf 1558 tot zijn vertrek naar Spanje een zeer drukke correspondentie met het Spaanse hof, en in het bijzonder met Filips II, waarin hij zijn mening gaf over Nederlandse zaken. Vanuit zijn strenge orthodoxe katholicisme probeerde hij zelf de kleinste aanwijzingen van heterodoxie bloot te leggen. De drukste periode van zijn correspondentie liep vanaf 1563 tot zijn vertrek, vlak voor de Beeldenstorm, in augustus 1566. Veel van zijn kritiek had als mikpunt de voorzitter van de Raad van State en de Geheime Raad; de Fries Viglius van Aytta , die naar zijn mening te toegeeflijk tegen ketters optrad. Vanaf 1565 concentreerde Villavicencio zijn kritiek op de Nederlandse adel, die volgens de kapelaan niet te vertrouwen was. De positie van Villavicencio in de Nederlanden werd moeilijk houdbaar na 1565, toen zijn dubbelrol ontdekt was. Villavicencio bleef de koning schriftelijk adviseren over de Nederlandse zaken tot 1579.
De figuur van Villavicencio speelde een belangrijke rol aan de vooravond van de Opstand. Niet alleen onderhield de Spaanse kapelaan een drukke correspondentie met de koning, die Filips zeer aandachtig las, maar de augustijner monnik werd ook met veel eer in Spanje ontvangen. Lange gesprekken hield hij met de koning. Historici hebben zich afgevraagd in hoeverre Villavicencio de besluiten van Filips II over de Nederlanden heeft kunnen beïnvloeden. Tijdens een verblijf van Villavicencio in Spanje in 1565 stuurde Filips de beroemde brieven uit het Bos van Segovia, waarbij de politiek in de Nederlanden een harde en weinig toegeeflijke koers nam. De kapelaan beweerde de geestelijke vader achter deze besluiten te zijn en ook van de Raad van Beroerten. Het is moeilijk te bepalen hoe definitief zijn invloed was, maar dat zijn adviezen beluisterd werden, lijkt duidelijk.Villavicencio heeft verder een belangrijke rol gespeeld bij de negatieve beeldvorming van de Nederlandse adel aan het Spaanse hof. De schuld van een groot deel van de beroering lag volgens hem bij de Nederlandse elite.
Fray Lorenzo werkte tussen 1564-1566 in nauwe samenwerking met de betaalmeester van de Spaanse garnizoenen te Antwerpen, Alonso del Canto , die als taak had het opsporen en terugsturen van Spaanse ketters
Raymond Fagel
Literatuur
Op weg naar tachtig jaar oorlog : het verhaal van de eeuw waarin ons land ontstond : over de voorgeschiedenis en de eerste fasen van de Nederlandse opstand / J.J. Woltjer. – [Amsterdam] : Balans, cop. 2011. – 498 p., [16] p. pl. : ill., krt. ; 24 cm/ Met lit. opg., reg. ISBN 978-90-5018-838-8 geb.
Gabrielle Dorren, ‘Lorenzo de Villavicencio en Alonso del Canto. Twee Spaanse informanten over de Nederlandse elite (1564-1566)’, Tijdschrift voor Geschiedenis 111 (1998) 352-376
“Brabant in het verweer” : loyale oppositie tegen Spanje’s bewind in de Nederlanden van Alva tot Farnese : 1567-1578 / door Gustaaf Janssens. – Kortrijk-Heule : UGA, 1989. – 442 p. : ill. ; 24 cm. – (Standen en landen ; 89)
Lit.opg.: p.[31]-96. – Met genealogische tab. ISBN 90-6768-151-2
“Barmhartig en rechtvaardig”. Visies van L. Villavicencio en J. Hopperus op de taak van de koning / G. Janssens. In: État et religion: (1986), p. 25-42.
H.Th.M. Roosenboom, ‘Fray Lorenzo de Villavicencio. Een geheim rapporteur in de Nederlanden en zijn invloed op Filips II, 1563-1565’, Archief voor de geschiedenis van de katholieke kerk in Nederland 21 (1979) 146-174
Paul David Lagomarsino, ‘Court factions and the formation of Spanish polis towards the Netherlands (1559-1567)’ (ongepub. Dissertatie University of Cambridge 1973)
Bruno Ibeas, El espionaje en el imperio (El padre Lorenzo de Villavicencio), Publicaciones de la Sociedad de Estudios Históricos Jerezanos 11 (Tanger 1941)
Dit boek is in geen enkele Nederlandse bibliotheek aanwezig.
L.P.Gachard, Correspondance de Philippe II sur les affaires des Pays Bas (5 dln. Brussel, 1848-1879)