Satisfactie van Heusden
3 december 1577
Toelichting : Heusden was een van de kleinere steden van Holland die binnen het oude verband van de Staten moesten worden opgenomen. De stad kwam tot een vergelijk met de prins van Oranje en wist te bedingen dat zij voortaan uitgenodigd zou worden voor de vergaderingen van de Staten van Holland. In de loop der jaren raakte dit onderdeel van de satisfactie echter in onbruik.
Vindplaats : Overgenomen uit: Jacobus van Oudenhoven, Beschryvinge der stadt Heusden (Amsterdam, 1743) 92-95 (UBL 398 B 5)
In den eersten op ‘t stuk van de religie; dat die van Heusden sullen mogen behouden ende gebruyken die oude catholyke roomse religie ende excercitie van dien, die sy luyden nu ter tyd hebben, sonder dat syne excellentie ofte Staten voornt: ofte iemand anders van wat conditie of qualiteyt hy zy, den voorsz: van Heusden daar omme sullen doen ofte laten geschieden eenig ongebruyck ofte belet in eeniger manieren, nog ook dat binnen der voorsz: steede iet geattenteert werde, dat tegens de gemeene ruste ende vreede soude mogen syn, ende insunders tegens de voorsz: catholyke roomsche religie ofte tegens geestelyke persoonen, haare goederen, kerken, cappellen, cloosteren ende diergelyken, sonder dat ymant sal mogen ter contrarie van dien geïrriteert ofte gescandaliseert worden, mits dat wederomme ter contrarie niemant by haar in syne conscientie ondersogt ofte ter cause van dien gerechargeert ofte gemolesteert worde, volgende de voorsz: Pacificatie, ende sal yegelyk die possessie van zyne goederen mogen aanveerden ende hem reguleeren sonder vorder ordonnantie ofte admissie daar toe te behoeven; alles agtervolgende voorsz: Pacificatie.
Ende soo veel het beleyt van der justicie aangaat, sal deselve geadministreert worden volgende die oude privilegien, costuymen ende gewoonten, voor dato van de troubelen aldaar geobserveert; behalven, dat aangaande d’administratie der domeynen der konincklyke majesteyt sal gevolgt worden ‘t besluyt in de voorsz: Pacificatie van Gent gemaakt mitsgaders sulcx als in Holland ende Zeelant dies aangaande gebruykt werd.
Ende soo veel als ‘t d’officiers aangaat; zyne excellentie is te vreden , alle d’officiers te laten vredelyk haare officiën bedienen, behalven soo daar eenige mogten syn, die in den tyd der troubelen door ‘t middel en faveur der Spanjaarden ofte haars aanhangers ingekomen synde, soude daar uytgestoten hebben eenige anderen, die daar toe regt ofte wettelyke possessie soude hebben willen ofte mogen pretendeeren; verstaat in sulker gevalle syne excellentie eenen yegelyken in syn regt ende geregtigheyd te laten, ende voor te staan, en dat zyn excellentie sal moogen vryelyken alsulken casteleyn daar inne stellen, als ‘t haar ten besten oirbaar des lands goeddunken sal: aangaande den schout verstaat ook syne excellentie te mogen vryelyken daar inne voorsien, indien den nood ende den dienste der inwoonderen der voorsz. steede sulcx vereysschen.
En so veel der vernieuwinge van der wet aangaat; sal die ook gedaan worden naar alsulke oude wetten, previlegiën ende herkomen des lands ende stad van Heusden, als voor den tyd der troubelen in gebruyk en usantie geweest is, sonder dat in eenige prejuditie van dien of consequentie getrocken sal mogen worden, ‘t geene daar jegens by den Spanjaarden van hunnent wegen ingesteld ofte haare aanhangers gedaan ofte geattenteert soude mogen geweest worden.
Voorts belangende reeckeninge der voorsz: steede sal die selve gedaan worden op den voorgaanden voet.
En soo veel aangaat, eenig guarnisoen binnen der voorsz. steede te brengen, is zyne excellentie te vreeden, ‘t selve geensints te doen en daar af de voorsz: stad te bevryën, ten sy sulcx door den hoogdringenden noot en als streckende tot merkelyke dienste des lants ende bewaarnisse der innewoonderen der steede voorsz: stae te geschieden; in welken gevalle haar de voorsz: excellentie ende Staten van Holland ende Zeelant sulks verstaan vry te blyven, ende daar inne te mogen disponeeren; mits weete nogtans ende toestemminge van die van Heusden voorsz:
Aangaande die wagt ende collecte van zyn konincklyke majesteyts tollen tot Heusden; sullen deselve geschieden binnen der palen van den lande van Heusden op den voet, gelyk men deselve van ouds gewoon is; nogtans sonder prejuditie van ‘t regt der andere steeden van Hollant, ende by alsoo verre als sy daar inne eenig regt hadden: consenterende syn excellentie die van Heusden te blyven ontlast en bevryd, van alsulke agterheeden, lasten ende imposten, contributiën ende schattingen, die by die van Holland en Zeeland, met heure geconfoedereerden gemaakt, opgerigt ende tot nu toe gevallen sullen mogen syn, seedert haare separatie van anderen vlecken ende plaatsen van Hollant.
Maar aangaande iets verders, verstaat syne excellentie, dat, overmits de vaste ende onverbrekelyke unie der stad ende land van Heusden mitter Staten van Holland, die in de Pacificatie van Gent besloten is, sy in de contributiën sullen volgen eenen den selven voet, die de voorsz: Staten sullen voornemen, ende daar inne voor haare quote ook verbonden wesen; wel verstaande dat sy haare grieven en lasten sullen den selven Staaten mogen aandienen, om daar op reguard genomen te werden, na regt ende billykheyt.
Dan in de ordinarisse ende extraordinarisse beeden, sullen die voorsz: van Heusden voortaan genieten alsulke verligtinge als andere steden binnen den voorsz: lande van Hollant genietende syn, ende ook op de betalinge van haar los- en lyffrenten, daar meede sy beswaart mogen syn, alsulken surcheantie als andere steden van Hollant nu gegunt is, ofte nog gegunt sal mogen werden.
Verstaande voorts nog syn excellentie, dat de voorsz: stad van Heusden sal mede beschreeven worden ende beroepen onder de kleyne steden in alle gemeene dagvaarden van Hollandt.
Alle welke poincten en articulen zyn excellentie ende de Staten van Hollant voorsz: beloven te onderhouden ende te observeren, volgende de Pacificatie van
Gent, by alsoo verre als die van Heusden ook van hunnent wegen niet gaan ofte doen en sullen directelyk of indirectelyk daartegens. Aldus overkomen, veraccordeert ende beslooten onder de signatuyre ende segel van den voorsz. heere prince van Orangie ter eenre, jonker Johan Pels, en Marten Jacobs van Wyck als gecommitteerden der steden van Heusden ter andere syde, binnen Antwerpen op den derden dag van december 15c, sevenenseventig, ende was ondertekent Guill[au]me de Nassau, J. Pels, Marten Jacobs van Wyck. By beveele van syn excellentie. J. de Baudimont, ende besegelt als boven in roden wassche.