Particulier secretaris van Margaretha van Parm
overleden 1568
Brabant, ca. 1510 – Piacenza, 13 oktober 1568
Biografie
Deze Spaanse secretaris van Margareta van Parma in de Nederlanden heeft een belangrijke rol gespeeld gedurende de eerste jaren van het conflict in de Nederlanden.
In de Nederlandse geschiedschrijving wordt hij uitermate negatief beoordeeld. Hij zou een gelukzoeker zijn geweest, die alles deed voor geldelijk gewin. Zo wist hij in 1562 zijn jongere broer Alonso te benoemen tot ontvanger in het Vlaamse Oudenburg en steunde hij zijn zwager Johannes Molineus. Hij maakte zich zo gehaat, ondermeer door de verkoop van ambten, dat zijn bijnaam Argenteros luidde. Er bestaat echter ook een citaat waarin hij zijn bewondering uit voor Margaretha, toen die weigerde geld aan te nemen bij het toewijzen van een openbare functie. Een deel van zijn slechte naam heeft hij te danken aan zijn vijand Villavicencio, die over zijn omkoopbaarheid schreef aan Filips II.
Pirenne gebruikt hem als spiegel voor de inhalige Guillaume de Croy-Chièvres in de Spaanse historiografie: ‘Chièvres est resté célèbre pour son avidité dans la Péninsule où les historiens parlent de lui comme les historiens belges parleront plus tard d’Armenteros’. Bij Jane de Iongh behoort hij ‘tot dat ras van parasieten zonder ijdelheid, die zich meer gelegen laten liggen aan harde ducaten dan aan de fluwelen kussens der eer…even innemend als hebzuchtig’.
Armenteros heeft er samen met Margaretha van Parma voor gezorgd dat Granvelle uit de Nederlanden werd verwijderd. Hij maakte hiervoor zelfs een reis naar Filips II in Spanje en had gedurende vier uur een onderhoud met de koning. De missie is strikt geheim gebleven en Granvelle diende aan de buitenwereld te laten weten dat het om een bezoek aan zijn moeder ging.
Als tegenstander van Granvelle behoorde hij tot de bondgenoten van de hoge adel in de Nederlanden en hij stond op uitermate goede voet met Egmond en Oranje. De doop van het kind van Armenteros in Brussel werd niet alleen gevierd alsof het een prins betrof, maar het kind werd ter doop gehouden door Margaretha van Parma, Egmond en Oranje. De kritiek van Villavicencio op Armenteros zal zeker beïnvloed zijn door zijn verbond met de hoge adel.
Op 11 oktober 1565 waarschuwde Armenteros secretaris Gonzalo Pérez dat er problemen te verwachten waren in de Nederlanden als het antwoord van de koning niet zou voldoen aan de verwachtingen van de adel. Armenteros was een neef van Gonzalo Pérez, de secretaris van Filips II en vader van Antonio Pérez, die later eveneens secretaris van Filips II zou worden. Hij was door Filips II benoemd tot secretaris van Margaretha van Parma. Zij vertrouwde blindelings op haar secretaris. Vanaf 1562 verzorgde hij de geheime correspondentie van Filips II. Thomas schreef in Italiaans en ontving brieven terug in het Spaans, afkomstig van Gonzalo Pérez of van Filips II persoonlijk.
Raymond Fagel
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden I (Haarlem, 1852) 375-376
Biographie Nationale de Belgique : niet opgenomen
Diccionario Biográfico Español V (Madrid, 2011) 466-467 (Sebastiaan Derks)
Nationaal Biografisch Woordenboek : niet opgenomen
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek : niet opgenomen
Madama’s minister: Tomás de Armenteros at the court of Margarita of Austria / Sebastiaan Derks. – p. 49-69. In: Agentes e identidades en movimiento : España y los Países Bajos, siglos XVI-XVIII: (2011), p. 49-69 Viglius van Aytta : de jaren met Granvelle, 1549-1564 / Folkert Postma. – Zutphen : Walburg Pers, cop. 2000. – 360 p. : ill. ; 25 cm. Met lit. opg., index. ISBN 90-5730-097-4 Sebastiaan Derks, ‘Armenteros, Tomás de’, In: Dicconario Biográfico Espanol V (z.p., 2009) 466-467.
Spain and the Netherlands, 1559-1659 : ten studies / [by] Geoffrey Parker. – Glasgow : Fontana [etc.], 1979. – 288 p. : ill., facsims, map. ; 18 cm. – (Fontana [books], no.5405)
Bew. van eerder verschenen art. – Index. ISBN 0-00-635405-X Pbk
Antoon Perrenot : Bisschop van Atrecht, Kardinaal van Granvelle, Minister van Karel V en van Filips II (1517-1586) / door M. van Durme. – Brussel : Paleis der Academiën, 1953. – XXXIV, 417 p., [1] vouwbl. : ill. ; 26 cm. – (Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en schone Kunsten van België. Klasse der Letteren ; Jrg. XV, nr. 18) Lit.opg.: p. 369-386. – Reg.
Antonio Pérez: (el hombre, el drama, la época.) / G. Marañón. – 3a ed. – Madrid, 1951. – 2 vol. : ill.
Henri Pirenne, Histoire de Belgique III (3e editie, Bruxelles, 1923)
Felix Rachfahl, ‘Zur vorgeschichte des niederländischen Aufstandes’, Westdeutsche Zeitschrift für Geschichte und Kunst 22 (1903) 69-113. Hierin op pp. 103-113 de integrale instructie voor Armenteros, in het Italiaans.
Margaretha von Parma, Statthalterin der Niederlande (1559-1567) / von Felix Rachfahl. – München [etc.] : Oldenbourg, 1898. – VII, 276 p. ; 22 cm. – (Historische Bibliothek ; Bd. 5)