Satisfactie van Schoonhoven
20 februari 1577
Bron : Satisfactie aan die van Schoonhoven, by den Prins van Oranje verleent
Toelichting : In 1572 bleef Schoonhoven trouw aan de koning en de katholieke kerk. Het lot van de martelaren van Gorkum weerhield de stad ervan zich vrijwillig achter de prins van Oranje te scharen. Daarop werd de stad belegerd door Lumey, aan wie de stad zich over gaf. De Spanjaarden hernamen de stad in augustus 1574, waarna de katholieken in hun kerken werden hersteld. Na de Pacificatie van Gent moest ook Schoonhoven tot een vergelijk komen met het bestuur van Holland. Evenals in Haarlem, Goes en Amsterdam gebeurde dat op basis van een vergelijk, een ‘voldoening’ of ‘satisfactie’.
Vindplaats : Henricus van Berkum, Beschryving der stadt Schoonhoven (Gouda, 1762) 522-526 (UBL 400 B 2)
In den eersten, op het stuk van de religie, dat die van Schoonhoven zullen moogen behouden, en gebruyken die oude catholyke roomsche religie, en de exercitie van dien, die zy luyden nu ter tydt hebben, zonder dat zyn excellentie, of de Staten voornoemt, of iemandt anders, van wat lande, conditie, of qualiteyt hy zy, den voornoemde van Schoonhoven daarom zullen doen of laaten geschieden eenig ongebruyk, of belet in eeniger manieren; nog ook, dat binnen die voorschreven steede iets geattenteert werde, dat tegen die gemeene ruste en vreede zouden moogen zyn, en inzonderheit tegen die voorschreve catholyke roomsche religie, of tegens geestelyke perzoonen, hunne goederen, kerken, capellen, kloosteren, en diergelyken, die zy luyden ook t’hunner gelieven zullen moogen restaureeren, repareeren en opmaaken, zonder dat iemandt, ter cause van dien, zal moogen werden geinjurieert, geïrriteert, of door andere gelyke actens geschandalizeert. Mits dat weederom ter contrarie, niemandt by hun in zyn conscientie onderzogt, of ter cause van dien gerechercheert of gemolesteert werde, volgens die voorsz. Pacificatie, en zal een iegelyk de possessie van zyne goederen moogen aanvaarden, en zig reguleeren zonder verdere ordonantie, of admissie, daar toe te behoeven; alles agtervolgens de voorschreve Pacificatie.
En zoo veele het beleydt van de justitie aangaat, zal die zelve geadministreert worden, volgende de oude privilegien, of constuimen, en gewoontens, voor dato dezer troubelen aldaar geobserveert, zoo wel in hun stellen, kiezen, en vernieuwen van die van de wet, vroedschap, thesauriers, als alle andere officiers, en dienaars der voorschreve steede, zonder dezelve privilegien, constuimen, of gewoontens te verminderen, of te contrarieeren in eeniger manieren, continueerende by hunne officien den secretaris, en bode of roedrager, nu tegenwoordig zynde, volgende hunne beleeninge, en verpagtinge tot deszelfs officien; maar zoo veel het officie van bailliuwschap en schoutschap aangaat, zullen zig diesaangaande reguleeren, zulks zyn Vorst. Gen. by advies van de Staten, en die van de Kamer van Reekeninge tot Delft hier inne zullen ordineeren naar die ordonantie, by advies van de Staten daar op gemaakt, in die voorschreve Kamer zynde, en geduurende tot anders zal zyn geordineert; en zullen geen burgers of inwoonders der voorsz. steede, ter eerste instantie in rechten betrokken, nogte geene zaak berigt moogen worden, dan by de wet dier voorschreve steede, ofte mannen van Bloys, respectivelyk als naar rechten, ende die oude privilegien der zelver steede zouden moogen meedebrengen, en, by appel, reformatie of reductie, en diergelyke voor den Provincialen Raade van Holland, nu tot Delft zyne, volgens die privilegien des landts van Holland, en daar naa voor den grooten Raadt tot Mechelen.
Belangende het heffen van de accynzen of imposten, zullen zy in regart van haare armoede en groote schade, den tydt van drie eerst komende maanden, en deze tegenwoordige verpagtinge in Holland, geduurende dezelve moogen verhoogen en verlaagen, en tot hunner stadts profyt gebruyken; als ook uyt gelyke regart en zonderlinge gratie, dezelve stadt hunne burgeren en inwoonders van alle contributien en imposten, die op de gemeene-landen van Holland omgeslagen zullen worden, den zelven tydt van drie maanden geduurende, geheel vry en exempt zullen zyn, en, den zelven tydt nog verstreeken zynde, vorder prorogatie tot zulks moogen verzoeken, en zal als dan op hun qualité en armoede werden gelet, en naar behooren op gedisponeert, in welke regart, als boven, by die voorschreve Staten, zoo op de generaale lasten van Holland en Zeeland, als op die particuliere schulden van kooren, en andere gemeene provisien en amunitien, daar meede de magistraten der zelver steede, of eenige burgers der zelver in hun luyden privé, nog meede belast moogen zyn, zulks gratieuselyk in aanzien zal werden genomen; dat zy luyden, in al het geen moogelyk en reedelyk, geholpen en ontlast zullen worden, uyt de Generaalité van Holland en Zeeland, ten welken fine de voorsz. van Schoonhoven, in het stoppen en digtmaaken van hunne doorgestooken dyken, uyt de gestelde middelen, volgende de acte by die van Holland daar af zynde, ook terstont, en zoo haast die knegten uyt die zelve stadt getrokken zullen zyn, geholpen zullen worden, ook met geen guarnizoen weeder werden belast, dan by hoognoodigen noodt, en het landts welvaaren zulks vereyschende, die als dan ook tot gemeene-landts kosten van Holland en Zeeland onderhouden zullen worden, en hun in hun voorschreven catholyken roomsche religie, nog exercitie van dien, nogte diegeenen, die dezelve profiteeren, geen belet of hinder moogen doen; alles op die poenen in die voorschreve Pacificatie begrepen.
Volgens al het welk die voorschreven van Schoonhoven zig, als voorsz., onder zyn Vorst. Gen. gouvernement begeven, en zyn mits dezen, en, van nu af, onder deszelfs protectie aangenomen en ontvangen, omme zoo haast het tegenwoordig guarnizoen uyt die selve steede zal zyn vertogen, en in ‘t zelve die voorschreve Pacificatie voldaan, het beneficie van de voorsz. Pacificatie in ‘t handelen, trafiqueeren, en negotieeren, in alles te genieten voor alle hunne burgeren en inwoonderen.
Aldus overkoomen, veraccordeert, en beslooten, onder die signature en zegel van den voorsz. heer prince van Oranje ten eenre, Gerrit van Kouwenhoven, burgermeester, en Egbert Melchiors, threzaurier der voorsz. steede Schoonhoven, als gecommitteerde van wegen die zelve stadt, ter andere zyde, binnen de steede van Middelburg, op den 20 dag van february, anno 1577; en was onderteekent, Guilliaume de Nassauw. En wat laager Gerrit van Kouwenhoven, Egbert Melchiors, en hebbende bezyden een opgedrukt zegel van rooden wassche.