Spaans militair, militair theoreticus en belegeraar van Leiden
?,? – ?, ca. 1580
Francisco de Valdéz was van gewone komaf. Zijn naam wordt ook als Valdés of Baldés geschreven. In 1546 diende hij Karel V in diens strijd tegen de protestanten in het Duitse Rijk en in 1550 in de expeditie tegen Tunis. Valdéz kwam in 1567 met de troepen van de hertog van Alva naar de Nederlanden en was o.a. aanwezig bij de belegeringen van Haarlem (1573) en Maastricht (1579). Hij is met name beroemd geworden als bevelhebber van de Spaanse troepen voor Leiden tijdens de twee periodes van het beleg. (november 1573-maart 1574 en mei-oktober 1574). Het eerste beleg van Leiden moest hij opbreken, want hij
diende met zijn troepen naar Mook te trekken om de invasie van de vijand tegen te houden. De slag om Mook was echter reeds gestreden voor zijn komst, zodat Valdéz er niet aan heeft deelgenomen. Tijdens de daaropvolgende muiterij van de Spaanse troepen, verloor Valdéz bijna het leven door de hand van zijn eigen soldaten. Zijn soldaten waren in deze periode slecht gekleed en hun wapens bevonden zich in zeer slechte staat. Daarna sloeg hij weer het beleg voor Leiden. Onder zijn leiding werd voor het eerst besloten een stad niet meer te nemen met bestormingen, maar door insluiting en uithongering tot overgave te dwingen. Dat is hem ook bijna gelukt en nadat de stad toch kon worden ontzet, heeft dit voor Francisco de Valdéz bij zijn eigen legerleiding niet tot problemen geleid. Tijdens het beleg onderhield hij goede contacten met Nederlandse koningsgezinde katholieken, vooral met de katholieken die uit Leiden waren uitgeweken. Hij had daarentegen een stroeve verhouding met de stadhouder van de koning in Leiden, La Roche. Zij probeerden onafhankelijk van elkaar de stad ertoe te bewegen zich weer onder de gehoorzaamheid aan de koning te begeven, door het stellen van milde voorwaarden. Zoals Els Kloek onlangs ondubbelzinnig aantoonde, was Valdéz getrouwd met de Haagse Magdalena Moons. Om haar Leidse familieleden te beschermen zou hij haar beloofd hebben Leiden niet aan te vallen. Volgens de legende zou hij voornemens zijn geweest Leiden te laten bestormen, maar op haar voorspraak dat een dag hebben uitgesteld, net de dag waarop Leiden kon worden bevrijd door de geuzen..Dit past niet met het feit dat de Leidenaren juist niet met Valdéz wilden onderhandelen. Hij behoorde namelijk tot degenen die, in navolging van zijn oude bevelhebber Alva, met harde hand wilden optreden. Aan landvoogd Luis de Requesens stelde hij voor ook dijken te gaan doorsteken en de rest van het land in brand te zetten. Het verhaal rond Magdalena Moons is pas later ontstaan, om te verklaren waarom de stad niet was bestormd. De Spanjaarden waren dit echter nooit van plan geweest. Francisco de Valdéz is de auteur van enkele werken over militaire zaken; hoofdwerk werd vertaald in het Engels (1590) en het Italiaans (1598, 1628).
Raymond Fagel en Anton van der Lem
Werken
Espeio y deceplina militar : en el qual se trata del officio del Sargento Mayor : con el discurso sobre la forma de reduzir la disceplina militar a meyor y antiguo estado / Fra. de Valdes ; pro Don Sancho de Londonno. – Brussellas, 1589. – 2 dl. ; in-4
Plaatsingscode UB Leiden: 1365 F 40 : 2
Espeio, y disciplina militar : en el qual se trata del officio del Sargento Mayor : con el discurso sobre la forma de reduzir la disciplina Militar à meyor y antiguo estado / Franc. de Valdes ; por Sancho de Londoño. – En Brussellas : R. Velpius, 1596. – .. p. ; in-4. 1e uitg. 1571, opgedragen aan de hertog van Alva.
Plaatsingscode UB Leiden: THYSIA 2523 :
Handschrift
Brieven van Francisco de Valdez aan Magistraat en burgers van Leiden, Leiden. 2 br. – Leiderdorp Taal: spa, ned.
Afschriften. – Gedateerd: 17 juni en 4 sep.
Plaatsingscode UB Leiden (afdeling westerse handschriften): Vulcanius 53
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden XIX (Haarlem, 1876) 23
Biographie Nationale de Belgique: niet opgenomen
Nationaal Biografisch Woordenboek: niet opgenomen.
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek: niet opgenomen
Brieven van Valdéz zijn te vinden in de Correspondance Philippe II . In Geoffrey Parker, The army of Flanders, 201, bevindt zich de kopie van een brief van Valdéz aan zijn muitende soldaten.
Het huwelijk van Magdalena Moons (1541-1613) met Francisco Valdez (gest. 1581?) / Els Kloek. In: Uit diverse bronnen gelicht : opstellen aangeboden aan Hans Smit ter gelegenheid van zijn vijfenzestigste verjaardag: (2008), p. 229-243. Koptitel op p.: Het huwelijk van Magdalena Moons met Francisco Valdez.
Leids beleg en ontzet door Spaanse ogen / Raymond Fagel. – Den Haag : Sdu Uitgevers, [1998]. – 31 p. ; 21 cm. – (3 Oktoberlezingen ; 1997). Met lit. opg. ISBN 90-12-08660-4
Magdalena Moons en haar verhouding tot Valdes / door R. Fruin. – Leiden : Brill, 1879, in: Mededeelingen van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden ; 1878-1879. Herdrukt in: idem, Verspreide Geschriften VIII, 380-397.
Het beleg en ontzet der stad Leiden in 1574 / door R. Fruin. – ‘s Gravenhage : Nijhoff, 1874. – [IV], 184 p., [1] uitkl.krt. ; 24 cm. Ook beschikbaar in microvorm. Heruitgegeven in: idem, Verspreide Geschriften II, 385-490