De geschiedenis van het beleg en ontzet van Leiden is een spannende strijd geweest, waarvan de uitslag tot op het laatste moment niet vaststond. Terwijl de stad door het koninklijke of Spaanse leger werd ingesloten en uitgehongerd, was het voor iedereen duidelijk dat de verovering van deze belangrijke stad een geweldig voordeel voor de Spanjaarden zou zijn. Na de verovering van Leiden zouden ongetwijfeld andere steden aan de beurt zijn, zoals Delft of Rotterdam. Nog toen het beleg in volle gang was, schreven de Staten van Holland op 20 augustus 1574: ‘Want sy costen [=konden] wel verstaen, Leyden verlost zijnde was Holland voor dien tijt verlost’. Toen eenmaal op 3 oktober 1574 Leiden was ontzet, wilde dat niet zeggen dat de Spanjaarden uit Holland verdwenen en Holland echt gered was. Want in 1575 veroverde de Spaanse stadhouder Hierges de steden Oudewater en Schoonhoven – die werden uitgemoord – en van waaruit de bedreiging bleef. Pas toen in 1576 de Spaanse soldaten hun posities opgaven en muitend en plunderend naar Brabant en Vlaanderen trokken, was de bedreiging voor Holland verdwenen. Toch heeft de overwinning van Leiden een geweldig positief effect gehad op het moreel van de opstandelingen en hoewel de uitdrukking ‘Leiden ontzet, Holland gered’ letterlijk niet in de bronnen van de tijd voorkomt, drukt de spreuk toch goed een algemeen gevoelen van die tijd uit.
Citaat uit: Corte beschrijuinghe van de strenghe belegheringhe ende wonderbaerlijcke verlossinghe der stadt Leyden in Hollandt … – Van den auteur Ian Fruytiers verbetert ende vermeerdert, met byvoeginghe alle der brieven die aen en vander stadt gheschreuen zijn. – Ghedruct tot Delft : [s.n.], 1577, blz. 25.