Avvisi of handgeschreven nieuwsbrieven

In de zestiende eeuw kreeg in Italië het genre van handgeschreven nieuwsbrieven of avvisi definitief vorm. Voor het eerst in mediageschiedenis is er sprake van periodiciteit: deze  overwegend anonieme, samenvattingen van het laatste nieuwswerden één keer per week verzonden naar abonnees. Hierdoor was het voor politieke en religieuze machthebbers mogelijk om op een regelmatige, snelle en efficiente manier de meest recente politieke en militaire ontwikkelingen in de rest van Europa op de voet te volgen.​

Ontstaan

Vanaf de vijftiende eeuw werd in correspondentie nieuws steeds meer gescheiden van persoonlijke, familiale en professionele informatie die de betrokkenen direct aanging. Zowel in het handelarenmilieu als in diplomatieke kringen werd het gebruikelijker om het laatste nieuws samen te vatten aan het einde van een brief en vervolgens te beschrijven op afzonderlijke blaadjes, die samen met brieven naar machthebbers en zakenpartners werden verstuurd. Gaandeweg kreeg een nieuw commercieel nieuwsgenre vorm opgesteld door professionele nieuwsschrijvers in Venetië en Rome.

Karakteristieken

Deze nieuwsschrijvers, reportista in Venetië en menantein Rome, verzamelden nieuws uit verschillende bronnnen. Zij vatten nieuws uit correspondentie kort samen en voegden dit samen met andere beschikbare mondelinge informatie. In deze handgeschreven nieuwsbulletins werd het laatste politieke en militaire nieuws op een specifieke en uniforme manier gepresenteerd. Ze beginnen telkens met een hoofding met datum en de naam van een specifieke stad. Onder deze hoofdingen volgt via korte paragrafen een feitelijke opsomming van het meest recente nieuws uit die bepaalde stad. De meeste avvisibevatten nieuws uit een reeks van Europese steden. Anders dan bij persoonlijke brieven, zijn deze nieuwsbrieven niet in de ik-vorm geschreven, ze staan vol met zinnen zoals ‘men zegt dat’, ‘de koopmannen hebben gehoord  dat’, ‘het bericht is gekomen’. Cruciaal is dat deze nieuwsberichten zelden commentaar of reflecties op de gebeurtenissen bevatten. Ze gaven eerder op een schijnbaar objectieve manier de feiten weer. Verder zijn deze nieuwsbrieven ook niet ondertekend door hun afzender. 

Abonnees

Een abonnement was vrij duur en enkel de hogere sociale groepen konden zich er één veroorloven. Politieke machthebbers in Italië, zoals de Medici in Firenze, Della Rovere  in Urbino, D’Este in Ferrara, Gonzaga in Mantua, en belangrijke adelijke geslachten zoals de Romeinse Orsini hadden een abonnement op dergelijke handgeschreven nieuwsbulletins. Ook intellectuelen, zoals Gian Vincenzo Pinelli, hadden een abonnement en bewaarden deze nieuwsbrieven in hun bibliotheek. De bekendste en meest bestudeerde collectie is die van de Fuggers, een belangrijke handels- en bankiersfamilie in Augsburg. Zij hadden een abonnement bij de bekende Venetiaanse nieuwsschrijvers Hieronimo Acconzaicco en Pompeo Roma.

Verspreiding

Het systeem van nieuwsbureaus verspreidde zich van Rome en Venetië naar steden in het Heilige Roomse Rijk. Zo waren vanaf de jaren 1580 in Augsburg en Nürnberg ook professionele nieuwsschrijvers actief. Rond die tijd begonnen de Fuggers nieuwsbrieven in het Duits uit deze steden te ontvangen. Ook in Keulen begonnen mensen zich professioneel met nieuws bezig te houden. Een aantal calvinistische vluchtelingen uit Antwerpen die zich in de stad vestigden boden hun diensten als ‘nouvelliers’ aan. In 1590 betaalden de Staten Generaal 100 gulden aan de handelaar Engbert Pellicorne voor zijn nieuwsbrieven uit Italië en Rome. Rond diezelfde periode begon ook Daniel van der Meulen, een Antwerpse handelaar die naar het Noorden was gevlucht, nieuwsberichten uit verschillende Europese steden te ontvangen.

Deze wekelijkse handgeschreven nieuwsbulletins waren het belangrijkste medium voor het regelmatig verspreiden van politieke informatie in Europa doorheen de vroegmoderne periode. De eerste gedrukte kranten, die in de zeventiende eeuw verschenen, waren zowel vormelijk als inhoudelijk gebaseerd op deze handgeschreven nieuwsberichten.

​Nina Lamal

27 juli 2020

Literatuur

Voor het ontstaan van avvisien rol in Italië is het werk van Mario Infelise van cruciaal belang: Mario Infelise, Prima dei giornali. Alle origini della pubblica informazione(Rome, 2002). Hij publiceerde ook een aantal artikelen over het onderwerp in het Engels, zie onder andere Mario Infelise, ‘From Merchants’ Letters to Handwritten Avvisi: Notes on the origins of Public Information’, in F. Bethencourt and F. Egmond (red.), Correspondence and Cultural Exchange in Europe, 1400-1700(Cambridge, 2007), pp. 33-52 en Mario Infelise ‘News Networks between Italy and Europe’ in Brendan Dooley (red.), The Dissemination of News and the Emergence of Contemporaneity in Early Modern Europe(Farnham, 2010), pp. 51-67. 

Cornel Zwierlein bracht de Fuggerzeitungen opnieuw onder de aandacht in bredere context van informatiestromen en culturele transfer tussen Italiaanse steden en het Heilige Roomse Rijk, zie Cornel Zwierlein, Discorso und Lex Dei. Die Entstehung neuer Denkrahmen im 16. Jahrhundert und die Wahrnehmung der französischen Religionskriege in Italien und Deutschland, 1559-1598, (Göttingen, 2006). Zsusa Barbarics-Hermanik vergeleek de Fuggerzeitungen met andere collecties in Centraal-Europa, zie Zsuzsa Barbarics-Hermanik, “Handwritten Newsletters as Interregional Information Sources in Central and Southeastern Europe,” in Brendan Dooley (red.), The Dissemination of News and the Emergence of “Contemporaneity” in Early Modern Europe (Farnham, 2010), pp. 155-178 en Zsuzsa Barbarics-Hermanik, ‘The Coexistence of Manuscript and Print: Handwritten Newsletters in the Second Century of Print, 1540-1640’, in G. Kemp, M. Walsby (red.), The Book Triumphant. Print in Transition in the Sixteenth and Seventeenth Centuries (Leiden, 2011), pp. 347-368. Andere recente studies over deze collectie zijn Oswald Bauer, Zeitungen vor der Zeitung. Die Fuggerzeitungen (1568-1605) und das frühmoderne Nachrichtensystem (Berlin, 2011) en Katrin Keller & Paola Molino, Die Fuggerzeitungen im Kontext. Zeitungssammlungen im Alten Reich und in Italien(Wien, 2015). ​

Voor de Nederlanden is er nog niet veel onderzoek verricht naar handgeschreven nieuwsbrieven, met uitzondering van Annie Stolp, De eerste couranten in Holland. Bijdrage tot de geschiedenis der geschreven nieuwstijdingen(Amsterdam, 1938).

Voor meer informatie over hoe er in avvisibericht werd over het begin van de Nederlandse Opstand zie Nina Lamal, ‘Nieuws en informatienetwerken: de Medici en het begin van de Nederlandse Opstand (1566)’, Handelingen van de Koninklijke Zuid-Nederlandse Maatschappij, LXVI(2012), pp. 63-74 en Nina Lamal, News from Antwerp.Italian Communication on the Dutch Revolt(Leiden, forthcoming).

Digitale collecties

The Fugger newsletters:https://fuggerzeitungen.univie.ac.at/en