De prins stelt de oprichting voor van een universiteit
28 december 1574
Edele wijse discrete lieve besundere
Alsoe tot een vast stuensel ende onderhoudt der vryheit ende goede wettelicke regieringe des lants niet alleen in zaecken der religie, maer oock in tgene den gemeynen borghelicken welstandt belanght insonderheyt ende voor alle dynghen van noode is dat hier binnen slandts ende die Graeffelicheden van Hollandt ofte van Zeelant eenen goede, genouchsaeme ende vermaerde schole ofte universiteyt werdde opgericht, aldaer die jeucht soe van der voorgenoemde graeflicheden als van Brabant, Vlaendren ende andere omliggende landen beyde inde rechte kennisse Godts ende allerley goede eerlycke ende vrye kunsten ende wetenschappen dienende tot die wettelicke regeringe der landen opgevoedt ende onderrichtet werdden, Soo hebben wy voor goet inghesyen aen ulieden desen brief daerover te scrijven ende met eene den eersamen ende welgeleerden Mr. Jacques Tayaert, licentiaet inden rechten (den welcken wy te dien eynde onse meenynghe daer over grondelick ende particulierlyck hebben verclaert), ulieden over te seynden, om voor soe veel als wy van rechts ende officie wegen schuldich zijn des gemeene landts ende der landtsaten oorboor ende welvaren nae onse vermoghen te versorghen, het gene dies aengaet ul. trauwelick te raden. Soe est dat wy ulieden wel ernstelicken vermaenen ende bidden dat ghy dese saeke willet behertighen ende nae den raedt ende gelegentheyt, die ul. van den voergenoemden Mr. Jacques sal wordden uyt onsen naeme voorgedraghen, ulieden resolveren ende daer toe schicken, dat binnen die Graeffelicheden van Hollandt tot lof ende prijs des goddelicken naems, tot stichtinghe sijnder gemeynte ende verzekeringhe deser landen, dye nu gemeynder handt overmidts die sonderlinghe genade ende hulpe des almachteghen den crijgh teghen die tyrannie der vreemden soe langhe hebben gevoert, werde gesticht ende opgericht, ende dat eer ende alvooren men in eenige besluyt van vrede ofte verdrach eenichssins trede, gemerct dat, soe verre alsulcx van te vooren nyet en geschiet, soe sal ontwijffelyck door die communicatie ende verhandelinghe des vredrachs eenen stilstandt geboden ende alsoe alle hope, middel ende gelegentheyt van hiernamaels yet sulcx te willen ofte te moghen oprichten gantschelick afgehauwen ende wechgenomen wordden. Waer duere dese voorgenoemde geconfedereerde landen geschapen sullen sijn niet alleen zeer onseker ende wankelbaer in haere verworvene vryheyt ende goede aengehevene regeringe te blijven, maer oock eeuwelyck onderworppen te wesen allerleye listighen aengeslaghen der vyanden (die het ontwijfelick daerop zullen aenlegghen om die waere religie uyt te roeden ende alles wat tot verzekeringhe der inwoonderen der voors. landen eenichsins dienen mach crachteloos ende te nyet te maeken. Daerenteghen, soe ghylieden eene alsoe heylighe, lofflicke ende hoochnoodige saeke ter herten nemende, eene goede schole ende universiteyt alsoe geseyt is by tijts oprichtet, beneven dat ghylieden daer mede Gode eenen besonder aengenamen dienst doen sullet ende die heerlicheyt sijnes names grootelycx verbreyden, noch sullet ghylieden den standt des landts daermede alsoe verzekeren dat die vyanden desselfs nemmermeer soe lichtelick en sullen haere vierighe tirannie ende verdruckinghe so des goddelicken diensts als der vryheyt der landen tsy met gewelt ofte met listicheyt konnen wederoprichten. Overmits dat eene alsodaneghe schole ende universiteyt niet anders wesen en sal als een vast blochuys ende bewaernisse der gantscher landen ende mede eenen onverbrekelicken bandt der eenicheyt der selven niet alleen onder m’elcanderen maer oock met alle aenpalende provincien. Beneffens ooc dat die borgheren ende inghesetenen der voorgenoemde landen daerdoor veroorsaeckt wesende haer kynderen binnen slandts te houden, ja oock die nabueren van allen zijden gelockt die haere alhier te schicken, sal daeromme die jeucht wel ende duechdelick onderrichtet werdden, het gelt binnen slandts blijven ende die cleyne ontcosten welcke daer inne nootelick moeten vervallen menichfout vergouden ende met grooten proffijcte ende woecker den landen ende den inghesetenen der selven ten oirboor commen. Bidden daerom ende vermanen ulieden anderwerf daer up ernstelicken te willen letten ende met alle moghelicke vlijt ende trauwicheyt ten aldereersten die saeken metter daet verrichten.
Edele wijse discrete lieve besundere, God sy met ulieden. Gescreven tot Middelburch den XXVIIIen van Decembri 1574.
Ulieder goede vrundt
Guillaume de Nassau
Baudimont
Uit: P.C. Molhuysen, Bronnen tot de geschiedenis der Leidsche universiteit (‘s-Gravenhage, 1913) I, bijlage 1 (blz. 1*-2*)