8 november 1576
Vindplaats: Overgenomen uit: A.S. de Blécourt, N. Japikse ed., Klein plakkaatboek van Nederland. Verzameling van ordonnantiën en plakkaten betreffende regeeringsvorm, kerk en rechtspraak (14e eeuw tot 1749) (Groningen/Den Haag 1919) nr. XVI, p. 113- 117, die het stuk editeerden naar het origineel in het Algemeen Rijksarchief, Holland, bruine kastje, no. 25.
Allen dengenen, die dese jegenwoirdige letteren zullen sien oft hooren lesen, saluyt. Alzoe die landen van herwaertsovere die lestleden negen oft thien jaeren doer d’inlandssche orloghe, hoochveerdige ende rigoureuse regieringe, moetwillicheyt, roovinge ende andere ongeregeltheden van de Spaengnaerden ende henne adherenten gevallen zijn in groote miserie ende alendicheyt, ende dat omme daertegens te versiene ende te doen cesseren alle voirdere troublen, oppressien ende aermoeden van de voirsz. landen, by middele van eene vaste vrede ende pacificatie, hebben in de maendt van Februarii in ‘t jaar XVc LXXIIII gecommitteert ende vergadert geweest tot Breda commissarissen van Zyne Majesteit ende van den heere Prince van Orangien, Staten van Hollandt, Zeelandt ende hunne geassocieerden, by dewelcke geproponeert zijn geweest diversche middelen ende presentatien, dienende grootelick tot voorderinge van de voirsz. pacificatie, zoe en is nochtans daerop niet gevolcht die verhoepte vruchtbaericheyt. Maer ter contrarie, geduerende die hope van vertroostinghe ende middelen van goedertierentheyt van Zyne Majesteit hebben de voirsz. Spaengnaerden hen dagelicx meer vervoordert, die arme onderzaeten te overvallen, verderfven ende in eeuwighe slavernie te bringen, zonder hen te vermyden diverssche mutinerye te maeken, heeren ende steden te dreygen ende vele plaetsen vyantlick inne te nemen, te rooven ende te branden, daerdoer, naerdien zy by den gecommitteerde totten gouvernemente van de landen verclaert zijn geweest vyanden van Zyne Majesteit ende van de gemeyne welvaert, die Staeten van herwaertsovere mit consente van de voirz. gecommitteerden gedrongen zijn geweest die wapenen te nemen, ende daerbeneffens, om voirder d’eeuwighe bederffenisse te verhueden, ede dat d’ingesetenen van allen dese Nederlanden, in eene vaste vrede ende accorde vereenicht wesende, gesamentlick zouden doen vertrecken die voirsz. Spaengnaerden ende hun aenhangeren landtscheynders, ende die wederomme te stellen in ‘t gebruyck van hueren oude rechten, previlegiën, coustumen ende vryheden, mitz welcken neeringe ende welvaert in dezelve wederomme zoude moegen keeren, soe is ‘t dat, by voergaende aggreatie van de voirsz. heeren, gecommitteert totten gouvernemente van den landen volgende den vredehandel, tot Breda begonst, ter eeren Gods ende ten dienste van Zyne Majesteit tusschen die prelaten, edelen, steden ende leden van Brabant, Vlaendren, Arthois, Henegauw, Valenchyn, Lille, Douay, Orchies, Namen, Dornick, Utrecht ende Mechelen, representerende die Staeten van denzelven landen, ende den heere Prince van Orangien, Staeten van Hollandt, Zeelandt ende hunne geassocieerde, doer commissarissen over beyde zyden respectivelick gedeputeert, te weetene d’eerweerdige heeren, heere Jan van der Linden, abt van Sinte Geertruyden tot Loven, heere Gislain, abt van St. Pieters tot Ghendt, heere Matheeus, abt van Ste. Gislain, gekoren bisscop van Atrecht, heere Jan de Mol, heere van Oetingen, heere Franchois van Halewin, heere van Zwevegem, gouverneur ende capiteyn van Oudenaerde ende commissaris totte vernieuwinge van de wetten van Vlaendren, heere Kaerle van Gavre, heere van Frezin, ridders, heere Elbertus Leoninus, doctoer ende professeur in de rechten in de universiteyt van Loven, meester Peeter de Bevere, raedt van Zyne Majesteit in Vlaendren, ende heer Quinten du Pretz, hooft der schepenen in de stadt van Berghen in Henegauw, mit Jan de Pennantz, raedt van Zyne Majesteit ende meester van zyne Rekencamere in Brabant, gecommitteert voer henlieden eer(!) secretaris, van wegen der voirn. Staeten van Brabant, Vlaendren, Henegauw etc., heere Philips van Marnix, heere van Ste. Aldegonde, Arnould van Dorp, heere van Teempsche, Willem van Zuylen van Nyveldt, heere van Heeraertsberghe, schiltknappen, heere Adriaen van der Mylen, docteur in de rechten ende raedt neffens Zyne Excellentie ende in den Raedt Provinciael van Hollandt, meester Cornelis die Coninck, licentiaet in de rechten ende mede raedt neffens Zyne Excellentie, meester Pauwels Buys, advocaet van de lande van Hollandt, meester Peeter de Rycke, bailliu van Vlissinghen, Anthonis van de Zyckele, raedt van Zeelandt, ende Andries de Jonghe, borgmeester van Middelborch, van wegen des voirn. heere Prince, Staeten van Hollandt, Zeelandt ende geassocieerden, naer uuytwysen van hun commissiën, in ‘t eynde van desen geinserreert, dit jegenwoordich tractaet opgericht ende gemaect is te sluyten tusschen die voirsz. partyen ende landen eene eeuwige vaste vrede, verbant ende eenicheyt, onder die voerweerden ende conditien hiernaer volgende:
Eerst dat alle offensien, iniurien, misdaden ende bescadicheden, gesciet ter zaken van den troublen tusschen den ingesetenen van de provincien, die in dit jegenwoordich tractaet gecomprehendeert zijn, zoe waer ende in wat manieren dattet zy, zullen vergeven, vergeten ende gehouden zijn als niet gesciet, zulcx dat ter oirzake van dien te geenen tyde mentie gemaect oft yemandt aengesproken en zal moegen worden.
Dienvolgende beloven die voirn. Staeten van Brabant, Vlaendren, Henegauw etc. mitsgaders mijn heere Prince, Staeten van Hollandt ende Zeelandt mit hunnen associeerden, ongeveyselijck ende in goeder trouwen van nu voirtaen te onderhouden ende onder d’ingesetenen van den landen te doen onderhouden eene vaste ende onverbrekelicke vrintscap ende vrede ende in zulcker vuegen elckanderen t’allen tyden ende in alle occurrentien by te staene mit raedt ende daet, goet ende bloet, ende inzonderheyt om uuyte landen te verdryven ende daerenbuyten te houden die Spaensche soldaten ende andere uuytheemsche ende vrempde, gepoocht hebbende uuyten wege van rechte die heeren ende edelen ‘t leeven te benemen, den rijcdom van de landen t’hemwaerts te applicqueren ende die gemeente voorts in eeuwighe slavernye te bringen ende houden, omme ten welcken ende alle anders te furneren, wes noodich wordt ter resistentie van degenen, die henlieden hierinne mitter daet zouden willen contrarieren, die voirn. bontgenooten ende geallieerde oock beloven hen bereet ende volveerdich te laeten vinden t’allen nootlicke ende redelicke contributien ende impositien.
Daerenboven is geaccordeert, dat terstont naer ‘t vertreck van de Spaengniaerts ende huere adherenten, als alle zaken in ruste ende versekerheyt sullen zijn, zullen beyde de partyen gehouden zijn te procureren ende beneerstighen die convocatie ende vergaderinge van de Generaele Staeten, in der forme ende manieren als geschiet is ten tyde als wylen hoochloflicker memorie keizer Kaerle d’opdracht ende transport dede van dese erfnederlanden in handen van Conincklycke Majesteit, onse genadichsten heere, om te stellen ordene in de zaeken van den landen in ‘t generael ende particulier, zoewel aengaende het fait ende exercicie van der religien in Hollandt, Zeelant, Bommel ende geassocieerde plaetsen, restitutie van den stercten, artillerien, scepen ende andere zaeken, den Coninck toebehoorende, geduerende den voirsz. troublen by die van Hollandt ende Zeelandt genomen, als anderssins, zoe ten dienste van Zyne Majesteit, welvaert ende unie van de landen men sal bevinden te behooren, geduerende den voirsz. troublen by die van Hollandt ende Zeelandt genomen, als anderssins, zoe ten dienste van Zyne Majesteit, welvaert ende unie van de landen men sal bevinden te behooren, waerinne noch van d’eene noch van d’andere zyde eenich tegenseggen oft belet, dilay, noch uuytstel en sal moeghen ghedaen worden, nyet meer ten opsiene van den ordinantien, uuytspraken ende resolutien, die aldaer zullen geschien ende gegeven wordden, dan in d’executie van dien, hoedanich die zoude moegen wesen, waerinne beyde die partyen henlieden gantzlick ende ter goeder trouwen submitteren.
Dat van nu voortaen d’inwoonderen ende onderzaeten van d’een ende d’ander zyde van wat lande van herwaertsovere ofte ende van wat staete, qualiteyt ofte conditie hy zy, overal zullen mogen hanteren, gaen ende keeren, woonen ende trafficqueren, koopmansche wyze ende anderssins, in alle vrydom ende verzekerheyt, welverstaende dat niet georlooft oft toegelaeten en zal zijn, die van Hollandt, Zeelant ofte andere, van wat lande, conditie, ende qualiteyt dat hy zy, yet te attempteren herwaertsovere, buyten die voirsz. landen van Hollandt, Zeelandt ende geassocieerde plaetsen, tegens die gemeyne ruste ende vrede, zunderlinghe teghens die Catholicke Roomsche religie ende exercitie van dien, noch yemanden ter causen van dien t’injurieren, irriteren mit worden oft mit wercken, noch mit gelycke acten te scandalizeren, op pene van gestrafft te worddene als perturbateurs van de gemeene ruste, anderen ten exemple.
Ende opdat midlertijt niemandt lichtelicke en stae tot eenigen begrype, captie oft pericle, zullen alle placcaeten, hiervoertijts gemaect ende gepubliceert op stuck van heresie, mitsgaders die criminele ordinantie, by den hertoghe van Alve gemaect ende gevolcht ende executie van dien gesuspendeert wordden, totdat by de Generaele Staeten anders daerop geordineert zy, welverstaende datter egheen scandael en gebuere in maniere voirscreven.
Dat myn heere die Prince zal blyven admirael generael van der zee ende stadthoudere van Zyne Majesteit van Hollandt ende Zeelandt, Bommel ende andere geassocieerde plaetzen, om in als te gebieden, zoe dezelve jegenwoirdelijck doet, mitte selve officieren, justicieren oft magistraten, sonder eenige veranderinge oft innovatie, tenzy by zyne consente ende wille, ende dat over die steden ende plaetsen, die Zyne Excellentie nu ter tijt is houdende, totdat by de Generaele Staeten naer ‘t vertreck van de Spaengnaerden andersszins geordineert zy.
Maer belangende die steden ende plaetsen, begrepen onder die commissie van Conincklycke Majesteit, by hem ontfangen, die jegenwoirdelick onder ‘t gebiet ende gehoorzaemheyt van Zijnder Excellentie niet en staen, zal dit poinct gescorst blyven ter tijt ende wylen, dezelve steden ende plaetzen, hen mitten anderen Staeten gevoucht hebbende tot deze unie ende accord, Zyne Excellentie henlieden zal gegeven hebben satisfactie op de poincten, daerinne zylieden hen zouden vinden geinteresseert onder zijn gouvernement, ‘t zy ten opsiene van d’exercitie van der religien oft andersszins, opdat de provincien niet gedemembreert en wordden ende om alle twist ende tweedracht te schouwen.
Ende en sullen midlertijt egeene placcaeten, mandementen, provisien noch exploicten plaetze hebben in de voirsz. landen ende steden, by den voirsz. heere Prince geregieert, dan die geene, by Zyne Excellentie ende by den Raede, magistraten oft officiers aldaer geapprobeert oft gedecerneert, zonder prejudicie van de toecommende tyde van de resorte van den Grooten Rade van Zyne Majesteyt.
Is mede ondersproken, dat alle gevangenen ter zaeken van den voerleden troublen, namentlick die grave van Bossu, zullen vry ende los gelaeten wordden, zonder ranchoen te betaelen, maer wel die vangenissecosten, tenware nochtans dat die ransoenen voer date van desen betaelt oft daervan overcommen ende geaccordeert waren.
Is voorts veraccordeert, dat die voirsz. heer Prince ende alle andere heeren, ridderen, edelluyden, particuliere persoonen ende ondersaeten, van wat staete, qualiteyt oft conditie die zijn, mitsgaders henlieden weduwen, douaigieren, kinderen ende erffgenamen van d’een ende d’ander zyden gerestitueert zijn in huerlieden goeden naeme ende faeme ende zullen oic moegen aenveerden ende die possessie aennemen van alle huere heerlicheyden, goeden perogativen, actien ende credicten, die niet vercocht oft geallieneert en zijn, in zulcken staete als die voorsz. goederen nu jegenwoordich zijn, ende te dien effecte sijn alle defaulten, contimacien, arresten, sentencien, saisissementen ende executien, gegeven ende gedaen van religie, als omme ‘t aennemen van de wapenen mit ‘t gene daernaer gevolght is, gecasseert, gerevoceert, doot ende te nyete gedaen, ende sullen dezelve, mitsgaders alle scriftelycke proceduren, acten ende actitaten, te dien gesciet, vermelt ende in de registers geroyeert worden, zonder dat noodich zy hiertoe ander bescheet te nemen oft provisie te verwerfven dan dit jegenwoordich tractaet, nyetjegenstaende eenighe incorporatien, rechten, coustumen, previlegien, prescripten, zoo wel legale, conventionnele, costumiere, als locale, noch eenige andere exceptien ter contrarien, diewelcke in dese ende in alle andere zaecken, den voirsz. troublen concernerende, zullen cesseren ende egeene stede hebben, totdien by dese, zoo verre als noot is, specialick gederogueert wesende, oick mede den rechte disponerende, dat generalle derogatie niet en is zonder precedente specificatie.
Welverstaende dat hieronder begrepen zullen zijn ende dit jegenwoirdich beneficie genieten mijn genaedichste vrouwe die gesellenede des durluchtichste Kurfurst van den Rhyn, eertijts achtergelaeten weduwe des heeren van Brederode, zoovele als aengaet Vianen ende andere goeden, daer haer Churfurstelicker Genade, oft actie van haer hebbende, toe gericht is.
Insgelicx zal hierinne begrepen wesen die grave van Bueren, zoovele aengaet die stadt, slot ende lande van Bueren, om dieselfde by den voirsz. heere grave by vertreck van garnisoene gebruyct te wordden, als zijn eyghen toebehoorte.
Ende zullen te niete gedaen ende affgeworpen wordden die pilaeren, tropheen, inscriptien ende andere teekenen, by den hertoge van Alve gedaen rechten tot schande ende blamatie, zoe van de bovengenompde als van allen anderen.
Aengaende die vruchten van den voirsz. heerlicheyden ende goeden, ‘t verloop ende die vertachterheden van den douarien, tochten, pachten, cheynsen ende renten, zoe op den Coninck, lande, steden ende alle anderen, die voer date van dese verschenen ende nochtans niet betaelt oft ontfanghen en zijn by Zyne Majesteit, oft zijns actie hebbende, die zal moegen elck in ‘t zyne genieten ende ontfangen.
Welverstaende, dat alle ‘t gunt, datter gevallen is zoewel van de voersz. erffgoeden, renten, als andere goeden zichtent sint Jans-misse LXXVI lestleden, zal blyven ten profyte van degene, hun recht hebbende, niettegenstaende dat daeraff by den ontfanger van de confiscatien oft andere yet ontfangen oft geint ware, daeraff in alzulcken gevalle restitutie geschieden zal.
Maer byzooverre eenige jaerscharen van de voirseyde pachten, renten oft ander incommen van ‘s Conincx wegen by tytle van confiscatie aengeslaegen ende geheven waeren, zoe wordt elck over gelycke jaerscharen vry, los ende quyte gehouden van de reele lasten ende opstal, uuyt zyne goeden gaende, zoo men ooc t’allen zyden insgelijcx vry, los ende quyte gehouden zal zijn van alle renten, staende op de landen ende die goeden, die men midts de voerleden troublen niet en heeft kunnen gebruycken, in alles naer raete van den tyde, dat ‘t zelve belet ende ongebruyct uuyt oirzaeken voirsz. gebuert is.
Nopende die huyscatheylen ende andere meublen, die aen beyde zyde te niete gedaen, vercocht oft anders gealieneert zijn, daeraff en zal niemand eenich verhael hebben.
Ende aengaende die erfgoeden, cheynsen ende renten, die by title van confiscatie vercocht oft gealieneert zijn, die Generaele Staeten zullen in elcke provincie ende uuyte Staeten van dezelve deputeren commissarissen, om kennisse te nemen van de zwaericheden, indien daer eenige vallen, om redelicke satisfactie te doen, zoewel aen de oude proprietarissen als aen de coopers ende vercrygers van de voirsz. goeden ende renten, voer hun regres ende evictie respectivelick.
Van gelycken sal geschieden nopende ‘t verloop van de personele renten ende obligatien ende alle andere pretensien, clachten ende doleantien, als die geinteresseerde ter oirsaeken van de troublen zullen naemaels aen wederzyden willen intenteren ende voirts stellen, in wat manieren dattet zy.
Dat alle prelaeten ende andere geestelicke persoonen, wiens abdien, stiften, fundatien ende residentien buyten Hollandt ende Zeelandt gelegen ende nochtans binnen dezelve landen gegoet zijn, zullen wederomme commen in den eygendom ende in ‘t gebruyck van dezelve huere goeden alsvoren ten opziene van den weerlicken.
Maer wat belangt den religieusen ende andere geestelicken, die binnen die voirsz. twee provincien ende huere geassocieerde geprofessyt oft gheprebendeert ende daeruuyt ghebleven oft getrocken zijn, gemerct dat den meestendeel van huere goeden gealieneert zijn, denzelven zal men van nu voirtaene verstrecken redelicke alimentatie neffens die geblevene, oft anders zal hen mede toegelaeten wordden ‘t gebruyck van huere goeden, tot verkiesinghe nochtans van de Staeten, alles by provisie ende tot anderstondt op hen voordere pretensien by de Generaele Staeten verordent zal wesen.
Voorts is geaccordeert, dat alle ghiften, exheredatien ende andere dispositien, inter vivos vel causa mortis by particuliere ende private persoonen gedaen, daerby die gerechte erffgenamen ter zaeken van de voirsz. troublen oft van de religie van huere gherechtighe successie versteken, vermindert ende onterft zijn, uuyt crachte van dese gehouden zullen wordden als gecasseert ende van geender weerden.
Ende alzoo die van Hollandt ende Zeelandt, om die costen van den oirlogen beter te vervallen, alle specieen van goudt ende zilvere ten hoogen pryse gestelt hebben, die zy in andere provincien niet en zouden kunnen zonder groot verlies uuytgeven, is besproken, dat die gedeputeerde van de Generaele Staeten, ten eersten mogelick zijnde, adviseren zullen, om daerop te nemen eenen generaelen voet, ten fyne dat den cours van de voirsz. munten eenvougdelick gestelt zy, alzoo nae als doenlijck is, tot onderhoudenisse van dese unie ende van den gemeynen coophandel aen wederzyden.
Voorts op ‘t vertooch, gedaen by de gedeputeerde van Hollandt ende Zeelandt, ten fyne dat die Generaliteyt van allen den Nederlanden zouden t’hueren laste nemen alle die schulden, die mijn heere de Prince gecontracteert heeft, omme te doene zyne twee expeditien ende geweldighe hertochten, ten welcken zoo wel die van Hollandt ende Zeelandt als die provincien ende steden, die hen in den lesten tocht overgaven, verbonden hebben gehadt, zoo zy seyden, is ‘t zelve poinct gestelt ende gelaten ter discretie ende determinatie van de Generaele Staeten, denwelcken, alle zaken geappaiseert zijnde, daervan rapport oft remonstrancie gedaen zal wordden, om dienaengaende zulcken regard genomen te worden als ‘t behoort.
In dit gemeyn accord ende pacificatie en sullen niet begrepen zijn, om te genieten ‘t beneficie van dien, die landen, heerlicheden ende steden, houdende partie contrarie, totdat zy hen effectuelick zullen gevoecht hebben mit deser confederatie, dewelck zy sullen moegen doen, als ‘t henlieden belieft.
Welck tractaet ende vredehandel nae rapport, aggreatie ende advoement, zoewel van de heeren gecommitteerden totten gouvernemente van den landen, alsoock van den Staeten derselver, eensamentlick van mijn heere die Prince, Staeten van Hollandt, Zeelandt ende geassocieerde, in alle de voirsz. poincten ende articlen ooc mede alle ‘t gene, dat by de voirseyde Generaele Staeten in ‘t gene voirsz. ende anderssins gediffinieert ende geordineert zal worden, die voirsz. gedeputeerde hebben uuyt crachte van henlieder povoiren ende commissie belooft ende gezworen, beloven ende zweren by dese onverbrekelick t’observerene, t’onderhoudene ende volcommen ende alle tzelve over d’een ende d’ander zyde te doen respectivelick ratiffieren, zweren, teekenen ende zegelen by den prelaten, edelen, steden ende andere leden van den voirsz. landen, zunderlinge ooc by den voirsz. heer Prince, zowel in’s generael als particulier, binnen een maent naestcomende, t’elcx genougene; ende in kennisse van alle ‘t guene voirsz. is, hebben de voirsz. gedeputeerden dese jegenwoirdighe onderteekent in ‘t schepenhuys van de stadt van Ghendt den VIIIen van Novembri XVc LXXVI.
Literatuur
Wim Blockmans: ‘Gent: de Pacificatiezaal. Eendrachtig in de Opstand’, in: België, een parcours van herinnering / onder red. van Jo Tollebeek (hoofdred., Geert Buelens … [et al.]. – Amsterdam : Bakker, 2008. – 2 dl. : I, 110-123
Een vredesgezant worstelt met de Pacificatie van Gent : de vreemde wendingen van de vredesmissie in de Nederlanden van Jan van Noircarmes, baron van Selles (1577-1580) / door Violet Soen In: Bulletin de la Commission Royale d’Histoire, ISSN 0001-415X: vol. 171 (2005), pag. 135-192. Met index.
Tussen vrijheidsstrijd en burgeroorlog : over de Nederlandse Opstand 1555-1580 / J.J. Woltjer. – [Amsterdam] : Balans, 1994. – 159 p. ; 22 cm
Met lit. opg., reg. ISBN 90-5018-261-5
Verbondsakten konden de verdeeldheid niet verbergen : aspecten van politiek eenheidsstreven in de Nederlanden van de Pacificatie van Gent tot de Tweede Unie van Brussel (1576-1577) / G. Janssens. – [S.l. : s.n.], 1984. – p. 83-93. ; 24 cm. Overdr. uit: Tijdschrift voor Brusselse geschiedenis.- jrg. 1, nr. 1-2 (1984) pp. 83-93. – Met lit. opg.
Kanttekeningen bij “Eenheid en scheiding der Nederlanden” : De vredesonderhandelingen van Breda en de Pacificatie van Gent / R. van Roosbroeck. In: De Dongebode, ISSN 0167-9937: vol. 5 (1979), afl. 1, pag. 2-21.
Collaboratie en repressie in de Nederlanden vanaf de komst van Alva tot de Pacificatie van Gent (1567 – 1576) / G. Janssens. In: Handelingen van het Vlaamsch Philologencongres: vol. 31 (1977), pag. 265-271.
[Over : Opstand en pacificatie in de Lage Landen. Bijdrage tot de studie van de pacificatie van Gent. Verslagboek van het tweedaags colloquium bij de 400ste verjaring van de pacificatie van Gent. Gent 1976, 391 blz.] / A.F. Mellink. In: Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden, ISSN 0165-0505: vol. 92 (1977), pag. 313-316.
Opstand en pacificatie in de Lage Landen : bijdrage tot de studie van de Pacificatie van Gent : verslagboek van het Tweedaags Colloquium bij de vierhonderdste verjaring van de Pacificatie van Gent / [bijdragen van M. Baelde … et al.]. – Gent : Snoeck-Ducaju ; [‘s-Gravenhage] : Nijgh ÿ& Van Ditmar, 1976. – VI, 391 p., [10] p. pl. : ill. ; 25 cm. Met bibliogr. ISBN 90-236-3355-5
De pacificatie van Gent in 1576 : hoop en twijfel in de Nederlanden. – Gent, 1977. – Gepag. 369 -393. ; 24 cm. – (Studia historica Gandensia ; 214)
Zonder titelbl. Koptitel. – Overdr.: Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden, no. XCI, 3 (1976).
Opstand en pacificatie in de Lage Landen : syllabus van het tweedaags colloquium bij de herdenking van de pacificatie van Gent, gehouden in “Het Pand”, Onderbergen 1 te Gent vrijdag 22 en zaterdag 23 oktober 1976. – [S.l.] : [s.n.], [1976]. – 62 p. ; 28 cm
De ‘zwijgende meerderheid’ zit tussen twee uitersten in Vierhonderd jaar na de pacificatie van Gent(1576) / J.J. Kalma. In: Friesland Post: (1976) (jun), pag. 20-21.
De Pacificatie van Gent, op tweeërlei afstand bezien / I. Schöffer. In: Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, Nieuwe reeks, ISSN 0774-286X: vol. NR, 30 (1976), pag. 9-14.
De Pacificatie van Gent gezien door enkele tijdgenoten-historici / H. van Nuffel. In: Bulletin de la Société d’Histoire du Protestantisme Belge = Bulletin van de Vereniging voor de Geschiedenis van het Belgisch Protestantisme, ISSN 0773-8269: vol. 7 (1976), pag. 17-22.
De Pacificatie van Gent, taal van verzoening en eensgezindheid in de verscheurde Nederlanden / J. Decavele. In: Ghendtsche tydinghen : tweemaandelijks tijdschrift van de Heemkundige en historische kring “Gent”: vol. 5 (1976), pag. 146-150.
De Pacificatie van Gent (1576-1976) / R.C. van Caenegem. In: Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, Nieuwe reeks, ISSN 0774-286X: vol. NR, 30 (1976), pag. 3-7.
De Pacificatie van Gent / J. Decavele. In: Spiegel historiael : maandblad voor geschiedenis en archeologie, ISSN 0038-7487: vol. 11 (1976), pag. 579-586.
Kanttekeningen bij “Eenheid en scheiding der Nederlanden”. 1. Voorspel tot de Pacificatie van Gent. 2. De vredesonderhandelingen van Breda en de Pacificatie van Gent. 3. Het “Katholieke zuiden” en de Pacificatie / R. van Roosbroeck. In: Wetenschappelijke tijdingen : orgaan van de Vereniging voor Wetenschap, ISSN 0774-532X: vol. 35 (1976), pag. kol 1-12, 65-82, 193-220, 273-294.
De Pacificatie van Gent. N.a.v. een gedenkboek / H. van der Hoeven. In: Ons erfdeel : kultureel tijdschrift voor Zuidvlaamse werking in Vlaams-Nederlands-Suidafrikaanse samenwerking, ISSN 0030-2651: vol. 19 (1976), pag. 695-703.
De Pacificatie van Gent als uiting van kontinuïteit in de politieke opvattingen van de standenvertegenwoordiging / W.P. Blockmans, P. van Peteghem. In: Tijdschrift voor geschiedenis, ISSN 0040-7518: vol. 89 (1976), pag. 322-334.
De katholieken en de Pacificatie van Gent. Documen / H. Demeester. In: Opstand en Pacificatie in de Lage Landen: (1976), p. 147-152.
Het noorden en de Pacificatie van Gent / J.J. Woltjer. De Pacificatie van Gent (1576): een politiekreligieus maneuver of de aankondiging van een nieuwe tijdgeest? / A.L.E. Verheyden. In: Opstand en Pacificatie in de Lage Landen: (1976), p. 316-331.
Tekst, De van de Pacificatie van Gent met begeleidende documenten. In: Opstand en Pacificatie in de Lage Landen: (1976), p. 351-365.
De Pacificatie van Gent: triomf van de herwonnen eenheid? / P. van Peteghem. In: Opstand en Pacificatie in de Lage Landen: (1976), p. 99-121.
De Pacificatie van Gent (1576) / M. Baelde, P. van Peteghem. In: Opstand en Pacificatie in de Lage Landen: (1976), p. 1-62.
De mentale rekonversie van de Zuidnederlandse hoge adel na de Pacificatie van Gent / H. de Schepper. In: Tijdschrift voor geschiedenis: vol. 89 (1976), afl. 3, pag. 420-428.
Pacificatie van Gent: glorie van de profane kunst / samenst.: Geert van Doorne. – Tielt, 1976. – 55 p. : ill. ; 29 cm. – (Vlaanderen ; 153)
Laten wij vrede maken : ego-document rond de Pacificatie van Gent / P.W. Brouwer. – Tilburg : Zwijsen, 1976. – 96 p. ; 19×19 cm. – (Onderwijskundige brochuren reeks ; 270)
De pacificatie van Gent / K. Verleyen ; [tek. Chris Fontijn]. – Antwerpen : De Sikkel, 1976. – 30 p. : ill. ; 21 cm. – (Historische verhalen. Vierentwintigste reeks ; nr. 2) ISBN 90-260-4524-7
Alva’s intocht te Brussel = Entrée du duc d’Albe à Bruxelles = Einzug des Grafen Alva in Brussel = Entry of the duke Alva in Brussels : harmonie-fanfare / Peter Benoit ; bew. door Jos. Moerenhout ; conducteur Si [mol]. – Wormerveer : Molenaar, cop. 1967. Bron van beschr.: koptitel. – Uit: De pacificatie van Gent. – Oorspr. voor orkest. – Jaar van oorspr. comp.: 1876.