De Staten van Friesland verbieden de openbare uitoefening van de katholieke godsdienst
31 maart 1580
Bron : Resolutie opt stuck van de beneficie, resignatien, nieuwe electien ende distributie van den leenen guederen in Vrieslandt.
Vindplaats : Gedrukt in: L.J. van Apeldoorn, De kerkelijke goederen in Friesland. Beschrijving van de ontwikkeling van het recht omtrent de kerkelijke goederen in Friesland tot 1795 (2 dln. Leeuwarden, 1915) I, 298-301; W. Bergsma, Tussen Gideonsbende en publieke kerk. Een studie over het gereformeerd protestantisme in Friesland , 1580-1650 (Hilversum, 1999) 159-160
Art. 1. Int eerste ende voor all alle priesters ende andere geestelycke persoonen zoe mans als vrouwenpersoonen zullen affholden van alle pausselycke gewoenlycke ceremonien, diensten ende oeck haere predicatien, zoe well int heymelick als openbaer, by verbeurte van haere pensioen ende voorts arbitralycken gecorrigeert te worden.
Art. 2. Dat ten anderen die institutien ende placetten van den pastoren, vicarissen, prebendarissen ende allen anderen beneficien ende leenen zonder eenige distinctie datelycken zullen worden gerevoceert, gecasseert ende te nyette gedaen, hier onder mede begrepen de costeryen, ende dat zyl. de huysen behoorende aen de leenen daetelycken sullen verlaten.
Art. 3. Dat de bedienaers van dyen zall worden geordonneert de zelvige in continenti over te leveren elcx in handen van haeren grietman, dewelcke hy metterdaet overschicken zall.
Art. 4. Ende by faute van dyen zy de selvigen niet overleveren, zullen de grietsluyden daetelycken den onwilligen affnemen ende oeck mede de zelvige tot haeren costen binnen Leeuwarden overseynden.
Art. 5. Dat oeck mede die in mora blyven om zulcx over te leveren niet zullen mogen genieten de pensie waeraff hiernae gementioneert wordt.
Art. 6. Dat oeck gerevoceert zynde de placetten, die hueringe ende verhueringe werden geacht voor gerescindeert, gecasseert ende te niet gedaen, mits nochtans dat de huerders ofte pachtenaers voor dit loepende jaer hun hueringe zullen mogen continueren, hieronder nochtans niet begrepen wyens hueringe nu eerst zullen beginnen.
Art. 7. Dat de zelvige voor de naevolgende jaeren tot meeste nut, oerbaer ende proffyt zullen verhuert worden by dengenen waeraff nae gementionneert wordt.
Art. 8. Dat de proffyten ende opcompsten van die voorscreven leenguederen zullen worden geconverteert ende gekeert tot onderhoudinge van eerlycke ende deegelycke predicanten, schoelmeesters ende alimentatien ende onderhoudenisse van den nootdruftigen ende ad alias pias causas sonder dat de zelvige in privatum et secularem usum zullen worden gedistribueert.
Art. 9. Dat om de voorscreven verhueringe ende distributie te doen die notabelste persoonen in elcken dorpe, zynde guede patrioten ende lieffhebbers van de gereformeerde religie, by de gemeente daertoe zullen worden gecommitteert, welcke de grietsluyden zullen zyn agreabell.
Art. 10. Dat oeck alle jaeren geholden zullen zyn daeraff guede pertinente rekenschap ende reliqua te doen in presentie van dengenen die daertoe verordonneert worden metten grietmans ende secretarissen, van welcke grietsluyden dezelvige reeckeninge int net gestelt zynde met tslot van dyen zullen worden overgesonden aen myn heeren Gedeputeerden ende hove van Vrieslandt om daeraff die kennisse te hebben.
Art. 11. Ende zullen de zelvige geholden zyn de voorscreven administratie sonder eenige recusatie ende uuytvlucht aen te nemen ende te bedienen tenminsten ten tyde van een jaer.
Art. 12. Salff nochtans dengenen die rechtelick hebben ius patronatus noepende dezelvige opcompsten ende die te distribueren ten fine voorss., zoe sy tselvige voor God ende haere consciencie ende ter eere vander gemeene zaecke sullen hebben te defenderen ende te verantwoirden, doch in cas van disordre ende misbruyck dat die zaecke zall staen tot kennisse van die hooge Overicheyt van die landen van Vrieslandt.
Art. 13. Dat zoe verre eenige priesters possiderende leenen ex iure patronatus by believen van zyn rechte collateurs mochten in haer possessie gecontinueert worden, dat dezelvige in alle zullen affholden van hun pausselycke diensten, accomoderende nochtans haeren dienst tot tgemene beste, zoe niet als gereformeerde predicanten, tenminsten immers als schoolmeesters durch hen zelven ofte yemant anders, naedemael niet betaempt die elemomsen in alles vergeeffs te gebruycken ende te genieten.
Art. 14. Dat oeck een ygel. gemeente in haer dorp zall worden geordonneert te procederen tot nieuwe electie van bequaeme eerl. gereformeerde predicanten, leeraers ende schoelmeesters.
Art. 15. In welcke doende twee, drie, vier ofte meer dorpen naer der zaecken ende plaetsen gelegentheyt hen zullen unieren ende tzamenvougen, mits contribuerende het overschot ten fine voorscreven, ende dat by advys vande grietsluyden ofte anderssins des noot zynde de Gedeputeerden van de landen.
Art. 16. Dat oeck de affgesette priesters geenssins wederomme zullen moegen gekooren ende aengenomen worden, ten waere die zelvige nae behoorlycke examinatie ende ondersoeckinge, naevolgende de instructie by den predicanten daeraff gemaect ende noch te maecken, by myn Heeren van den Hove, Gedeputeerden ende hooffden der consistorien bequaem bevonden worden.
Art. 17. Dat zoe verre noepende de electien eenige questie ende dissentie zolde moegen vallen, dat daeraff behoirlycke remonstrantie ende overscryvinge aen den hove ende Gedeputeerden by den grietsluyden gedaen zall worden.
Art. 18. Dat oeck de grietsluyden zullen worden belast elcx in tzyne de kercken in continenti zonder eenige vertreck ofte dilay te doen reynigen ende zuyveren van den beelden, altaeren ende alles wat totter roomsche ceremonyen ende affgoderyen gedient heeft.
Art. 19. Ende voor zoe veel aengaet de onderholdinge der affgesetten priesters, is de resolutie datter eenige zyn diewelcke temelycken van haeren eygen goederen ende dyen zy vande beneficyen verovert hebben hen kunnen onderholden, denwelcken zy verstaen dat niet behoort gepasseert te worden.
Art. 20. Gelyck mede eenige, zynde openbare vijanden vande gemene zaecke, boos ende arch van leven, tot allen twist ende oneenicheyt genegen, denwelcken mede niet behoort geaccordeert te worden.
Art. 21. Maer den anderen, zynde van beeter leven ende die haer vreedelycken, borgerlycken ende eerlycken geholden ende gedragen hebben, sal men eenen temelycken pensioen mogen eerlycken ad vitam geven ofte eens ende voor all zeeckere somme betaelen tot discretie van den genen die tot der leengoederen administratie zullen worden gecommitteert als vooren.
Art. 22. Sullen oeck de voorss. gemeenten eenige clercken, hebbende vrye leenen ofte prebenden, dezelvige moegen continueren ofte oeck daeraff eenige jaerlicxe pensie accorderen, zoe verre de possesseurs zulcx weerdich ende nodich bevonden worden ende geensins anders, doch in allen gevalle nyet langer dan tot hun olderdom van vyff ende twintich jaeren.
Art. 23. Dat oeck de voors. priesters ofte clercken de voors. pensioenen te assignerene zullen beholden ende gebruycken, zoe lange zy haer in hun leven ende conversatie eerlyc holden ende draegen, vreedelyck ende borgelyck levende; anderssins zullen zy daeraff versteecken weesen.
Art. 24. Dat oeck den grietsluyden zall worden belast om alle tgene voorscreven is volcomelyck te doen effectueren, haer authoriteyt te interponeren ende de handt daeraen te houden, besunderlinge zoe ende wanneer zy daertoe versocht werden, zonder van zulcx te zyn in eenige mora oft weygeringe.
Ende dit alles by provisie totdat naerder ende anders in de zaecke gedisponeert zall worden.