Reductie van de stad Groningen
23 juli 1594
Vindplaats : Overgenomen uit: A.S. de Blécourt, N. Japikse ed., Klein plakkaatboek van Nederland. Verzameling van ordonnantiën en plakkaten betreffende regeeringsvorm, kerk en rechtspraak (14e eeuw tot 1749) (Groningen/Den Haag 1919) nr. XXX, p. 212- 214.
I. In den eersten, dat alle offensien, injurien, misdaeden ende alle weghen van feyte ende daetlicke warcken, gedaen, geschiet ende volbracht van beginne der troublen, zoowel in de eerste als de laetste troublen, alteratien en beroerten gevallen, wie oyck die onder de belegeringe der stadt Groeninghen jegenwoordelyk geschiet, tot wat plaetsen en manieren dat het oyk zy, soo int generael als particulier, soo binnen als buyten, zullen weesen, zyn ende blyven vergeven ende vergeten ende gehouden als nyet geschiet, zulcks dat tot gheenen tyden gheen vermaen, mentie, molestatie, actie oft ondersoeck met rechte ofte buyten rechte daeromme gedaen, gemaeckt ofte ymandt te laste geleyt sal mogen wordden, op pene dat de contraveneurs gereputeerd, geacht ende gestraft sullen wordden als perturbateurs ende verstoorders van de gemeene ruste ende vrede.
II. Zullen die van de magistraet ende ingesetenen van Groeninghen aennemen ende beloven, gelyck zy aenneemen ende beloven by desen, hen in de Unie der geunieerde Nederlandtsche provincien te reunieren, ede de heeren Generale Staten derzelver geunieerde provincien aenhangich, gehouw ende getrouw te zyn, ende dat dienvolgende die van Groeninghen, als een medelidmaet, neffens den provincien als goede bontgenoten, in goeder trouw ende ongeveynsdelicken vasten ende onverbrekelicke vrundschap onder malcanderen onderhouden sullen, ende in allen tyden ende in allen occurentien malcanderen bystaen, omme te wederstaen, daer uet te houden en te verdryven alle de Spaengiaerden ende heure adherenten, gebruyckt ende gepoocht hebbende boven alle recht, redenen ende billickheyt den ondersaeten te verdrucken ende te verderven ende deselve te priveren van alle heure welvaert ende in een eeuwighe slavernye, servitude ende armoede te brenghen ende te houden.
III. Item sullen die van Groeninghen sauff rechts ende onvercort zyn ende blyven in alle hun privilegien, liberteyten, rechten ende vryheyden.
IV. Item sullen Stadt ende Ommelanden int compareren ende stemmen in de Generaliteyt met alle tghene daeraen sal moeghen dependeren, hun reguleren nae tghene by den heeren Generale Staten met goede kennisse van zaken gedecideert ende verclaert sal wordden.
V. Dat mede de welgebooren heere Graeff Willem Lodewyck van Nassauw enz., als Stadthouder ende Gouverneur der stadt Groeninghen ende Ommelanden, luyt de commissie der heeren Generaele Staeten, erkendt, aengenomen ende ontfangen sal worden, doch dat het different, tusschen de stadt Groeninghen ende Ommelanden geresen ende soo noch soude moeghen rysen, zal staen tot determinatie ende dispositie van den heeren Staten Generaal oft heure gecommitteerden.
VI. Item dat binnen der stadt Groeninghen ende landen gheen ander religie geëxerceert zal worden dan de Gereformeerde religie, zulcx als die jegenwoordelick in de geunieerde provincien openbaarlick geëxerceert wort, mitz dat nyemandt in sijn conscientie oft gewissen zal wordden geinquireert, ondersocht of beswaert, ende dat alle die cloosters, gheestelicke ende cloosters-goederen zullen in jegenswoordighen staet blyven, tot dat by de heeren Staten Generael den staet van de stadt Groeninghen ende Ommelanden behoorlick geredresseert sal zijn, mits dat alsdan by de provincie zelff op het gebruyck der goederen en onderhoudt van de gheestelicke persoonen behoorlicke ordre sal wordden gesteldt, welverstaende dat, zoo veel de commanderien van Werfum, Wytwerdt ende Oosterwierum aengaen, dat die sullen gehouden ende getracteert worden als gelycke commanderien, in de andere geunieerden provincien gelegen zynde.
VII. Ende dat tot versekertheyt der Generaliteyt ende van de stadt, oyck tot verhoedinghe van allen onlust oft tweedracht tusschen die burgers ende inwoonders, die van Groeninghen sullen innemen vyff oft zess van der Generaliteyts compaignien voetvolxs, die men met advys van de magistraet aldaer tot minste quetsinge van de burgeren ende inwoonderen sal accommodeeren oft met logysgeld versien, ende dat op alsulcken voet als naderhandt by zyne Gen[ade] tusschen de Stadt ende Landen zal moeghen geaccordeerdt ende gevonden worden.
VIII. Ende aengaende het demolieren van de fortten, zal geschieden nae gelegentheyt ende by kennisse ende adveu van de heeren Staten Generael.
IX. Dat die stadt Groeninghen mette Ommelanden zullen int inwilligen der generale middelen ende contributien tot stuer van de gemeene zaeke hen conformeren ende gelyck maeken nae advenant van andere contribuerende provincien.
X. Item dat van alle d’omslaghen ende contributien, tot noch toe uutgescreeven, omegeslaghen ende ontfanghen, oyck van de domeynen daervan gereekent is, de rekeninghe voor goed sal wordden gehouden, ende daervan nyet gerekent is, zal rekeninge worden gedaen voor de oude heeren, mitz dat se hen van gheenen vorderen ontfanck van enighe restanten zullen onderwinden.
XI. Item, dat alle uutgewekene van der stadt Groeninghen en der Ommelanden oft heure erffgenaemen wederomme gerestitueert ende toegelaten sullen wordden in heur goederen, nyet veralineert zynde, mitz dat onderlinge goede civiliteyt sal wordden gebruyckt.
XII. En aengaende de vercoffte oft veralieneerde onroerende goederen, tsy voor schulden oft uutgaende lasten, alsmede de geconfisqueerde goederen oft anderssintz, zal den geinteresseerden weder aen hem moeghen cryghen deselve vercofte goederen, mitz by hem binnen den tydt van vyer jaren deselve lossende voor hem selffs ende betalende den coopschat aen den coopere mette renten van dyen, daeraen affslach streckende de pachten, by den copere ontfangen, ende zoo in dezen wel enighe zwaricheit mochte vallen, zal tzelve staen ter decisie van d’ordinairis competenten rechter.
XIII. Item zal een yder burger oft ingeseten der stadt Groeninghen, gheestlick oft weerlick, vry staan omme binnen der stadt te blyven oft op andere steden, landen ende plaetsen, die neutrael zyn, nae syn gevallen te moghen vertrecken ende zyn residentie nemen, in sulken gevalle haere propre ende eyghene goederen genyetende, mitz dat se hen nyet en sullen moghen begeven metter woone aen des vyands zyde.
XIV. Sullen mede in desen tractate begrepen zyn alle uutheemsche persoonen, van wat qualiteyt oft natie die moeghen zyn, hen jegenwoordelick binnen der stadt Groeninghen onthoudende, omme binnen dezelve stadt heurer woonplaetse te moghen continueren, mitz doende eedt van getrouwicheyt, oft in neutraele plaetsen te vertrecken.
XV. In gelycken, wat rentebrieven, versetbrieven, pachtbrieven, schulden, lasten en zwaricheyden van abten, prelaten, geestelicke persoonen, soo uutlandtsche als inlandtsche, in dese troubelen binnen der stadt Groeninghen geweken, tot heure alimentatie ende onderhoudt gemaeckt ende aengelecht zyn, zal staen tot decisie van de Staten oft magistraten van de provincien oft steden, daeronder de corpora van den stiften ende cloosteren geleghen zyn, omme met kennisse van zaken daerinne te doen als nae rechte ende justicie bevonden sal wordden te behoiren.
XVI. Zullen oyck die gesanten der stadt Groeninghen tot Bruessel met haren dienaren ende goederen in desen verdrach besoent ende begrepen zyn, mitz incomende binnen drye maenden.
XVII. Item, sullen de burgers, die geduyrende dese belegeringe gevangen moghen syn, gerelaxeert wordden, mitz betaalende heur rantsoen.
XVIII. Item, sal de stadtsregieringe bestaen by de magistraet; des wordt verstaen dat die magistraet ende geswooren gemeente voor dese reyse by Zyne Excellentie en Genade, met advys van de Raede van State, sal wordden gestelt, ende dat voorts aen de verkiesinge van de magistraet zal geschieden volgens het oude gebruyck, mitz dat in de plaetse van het uutdelen van de boonen Zyne Genade, als Stadthouder, vyff van de xxiiij gezworen gemeente sal moeghen eligeren, die alsdan zullen procederen tot verkiesinge van de magistraet volgens den ouden gebruyck, en dit geduyrende deze oorloghe.
XIX. Item zal men, in conformiteyt van de Unie, die stadt Groeninghen ende Ommelanden zonder haer ghemeen consent ende bewilliginge aan geenen Coninghen, Fursten oft Heeren, steden oft landen transporteren ende overdraghen, nochte de stadt met gheen casteel beswaren.
XX. Item sullen die van de magistraet, de burgeren ende inwoonderen van Groeninghen aen de Generaliteit doen den behoorlicken eedt van getrouwicheyt, zoo allen anderen gereduceerde steden hebben gedaen.
XXI. Item zullen alle provisien, tsy van gelt, ammunitie van oorloghe, vivres, geschut en anderssintz, van weeghen den Coninck van Spaengnien in Groeninghen geschikt oft hem toekomende oft anderssintz geduyrende dese oorloghe daerin gecomen, overgelevert wordden aen de Generaliteyt oft heure gecommitteerden.
XXII. Item dat het crychsvolc van den Coninck van Spaengnien sal uuter stadt Groeninghen ende het Schuytendiep vertrecken.
Aldus gedaen ende geresolveerd int legher voor Groeninghen den 23 July 1594, Comanss vt. , Maurice de Nassau, Wilhelm Ludwig, greff zu Nassau. Ter ordonnantie van Syn Exel. Milander. Ter ordon. van de Raedt van State, G. van Zuylen.
Literatuur :
Rondom de Reductie
Wichers, Verklaring van het tractaat van de reductie der stadt Groningen aan de Unie van Utrecht (?, 1794) 26-..