Franche-Comté
of Vrijgraafschap Bourgondië, gelegen ten oosten van het hertogdom Bourgondië, waarmee het niet verward moet worden. Het maakte deel uit van de bruidsschat van Margaretha van Male, dochter van de graaf van Vlaanderen, in haar huwelijk met hertog Filips de Stoute, hertog van Bourgondië. Werd het hertogdom Bourgondië in 1477 bij de dood van Karel de Stoute door koning Lodewijk XI van Frankrijk weer aan de Franse kroon getrokken, het vrijgraafschap Bourgondië of de Franche-Comté bleef onder de Habsburgs-Spaanse monarchie. Het kwam pas aan Frankrijk bij de Vrede van Nijmegen in 1678.
De Franche-Comté bood buiten het agrarisch bedrijf weinig mogelijkheden tot carrière. Vandaar dat vele intelligente inwoners studeerden aan de universiteit te Dôle en/of elders, om daarna als jurist in dienst te komen van de landsheren. Tal van overheidsdienaren zijn door de Bourgondische en Habsburgse dynastie uit de Franche-Comté gerecruteerd. Tot de bekendste families behoorden Nicolas Perrenot en zijn zoon Antoine, heren van Granvelle. In de hoofdstad Besançon liet de latere kardinaal Granvelle een paleis bouwen.
Voor de Nederlanden is dit van belang omdat Willem van Oranje, toen hem in 1544 de erfenis van zijn neef René van Nassau-Breda in de schoot viel, niet alleen het prinsdom Oranje erfde, maar ook tal van bezittingen in de Franche-Comté. Daaraan is tot nu toe weinig aandacht besteed in Nederland en België, maar een Frans promovendus aan de Universiteit van Besançon, werkt nu aan een proefschrift over Willem van Oranje en de Franche-Comté.
Anton van der Lem
24 juli 2020
Literatuur
Maurice Gresset, ‘La Franche-Comté sous les Habsbourg, 1493-1674: une province autonome?’, dans: J.P. P oussou e.a. (eds.), Monarchies, noblesses et diplomaties européennes. Mélanges en l’honneur de Jean-François Labourdette (Paris, 2005) 283-299
La Franche-Comté espagnole : à travers les archives de Simancas, une autre histoire des Franc-Comtois et de leurs relations avec l’Espagne de 1493 à 1678 / François Pernot. – Besançon : Presses universitaires franc-comtoises, 2004. – 457 p. ISBN 2-8486-70320
La Franche-Comté à la charnière du Moyen Age et de la Renaissance : 1450-1550 : actes du colloque de Besançon, 10-11 octobre 2002 / sous la direction de Paul Delsalle et Laurence Delobette. – Besançon : Presses Universitaires Franc-Comtoises, 2003. – 512 p. : ill. ; 30 cm. – (Annales Littéraires de l’Université de Besançon ; 67. Cahiers d’études Comtoises)
ISBN 2-8486-7027-4
La Franche-Comté au temps des archiducs Albert et Isabelle 1598-1633 : documents / Paul Delsalle. – Besançon : Presses universitaires franc-comtoises, 2002. – 323 p. ISBN 2-8462-7093-7
La Franche-Comté au temps de Charles Quint / Paul Delsalle. – Besançon : Presses universitaires franc-comtoises, 2001. – 344 p
ISBN 2-8462-7036-8. Tweede, verbeterde editie van de uitgave uit 2000.
Hugo de Schepper, `La Franche-Comté, Besançon et les Pays-Bas à la fin du XVIe siècle. Un lien faible?’, in: Les enclaves territoriales aux temps modernes (XVIe-XVIIIe siècles) : actes du colloque de Besançon / éd. par Paul Delsalle et André Ferrer. – Besançon : Presses Universitaires Franc-Comtoises ; Paris : diff. Les Belles Lettres, 2000, 301-331
(Annales littéraires de l’Université de Franche-Comté ; no 706) (Annales littéraires de l’Université de Franche-Comté. Collection Historiques, ISSN 0983-4745 ; 18) ISBN 2-913322-99-9
La Franche-Comté au temps de Charles Quint / Paul Delsalle. – Besançon : Presses universitaires franc-comtoises, 2000.
Sources espagnoles pour une histoire de la Franche-Comté aux XVIe et XVIIe siècles / François Pernot. – Besançon : Presses universitaires franc-comtoises, 2000.
Quand la Franche-Comté était espagnole / Jean-François Solnon. – Paris : Fayard, 1983. – 312 p. ; 22 cm. Lit. opg. ISBN 2-213-01257-1
Relations des Pays-Bas, de Liège et de Franche-Comté avec le Saint-Siège, d’après les “Lettere di vescovi” conservées aux archives vaticanes (1566-1779) / [publ.] par Louis Jadin. – Bruxelles [etc.] : Academia Belgica, 1952
Histoire de Franche-Comté / Lucien Febvre. – 9me éd., nouv. éd., rev., corr. et augm. – Paris : Boivin, 1932. – 306 p. : ill. ; 20 cm. – (Les vieilles provinces de France)
Philippe II et la Franche-Comté : La crise de 1567 : ses origines et ses conséquences : étude d’histoire politique, religieuse et sociale / par Lucien Febvre. – Paris : Honoré Champion, 1911. – LVI, 783 p. ; 25 cm. Proefschrift Parijs. – Met lit.opg. Vele heruitgaven.
Brevis ac dilucida Burgundiae Superioris, quae comitatus nomine censetur, descriptio, per Gilbertum Cognatum Nozerenum / item, brevis admodum totius Galliae descriptio, per eundem …. – Basileae : per Joannem Oporinum, [1552]. – 200, [XXIV]; 127, [XXIV]; 127, [XXIV] p. : ill. ; Hieraan toegevoegd: Brevis Galliae descriptio. – Met uitsl. plaat; a.h. eind van dl. 1 heraldische afbn. (5 blz.).
[Niet in UB Leiden]