Gent

Met dank aan Bruno Castille

Bezienswaardigheden

In de Sint-Baafskathedraal hangen de wapenschilden van de ridders van het Gulden Vlies , die hier bijeenwaren tijdens het kapittel in 1559. Filips II zat toen als het hoofd van de orde het kapittel voor. Onder de deelnemers waren de hertog van Alva en Willem van Nassau, prins van Oranje. In de Sint-Niklaaskapel (nr. 35) is het grafmonument te zien van Viglius van Aytta , een van de voornaamste adviseurs van Karel V en Filips II in de Nederlanden. Hij was tevens proost van het Sint-Baafskapittel. Boven zijn graf een drieluik van Frans Pourbus, voorstellende Jezus temidden van de schriftgeleerden, met op de buitenzijde een portret van Viglius. Hij was ook de opdrachtgever van het schilderij in de Ivo-kapel (nr. 31), geschilderd door Lucas de Heere: De koningin van Sheba bezoekt Salomo (1559), waarbij koning Salomo de trekken heeft van Filips II.

Even ten zuiden van het station Gent-Dampoort stond het zogenaamde Spanjaardenkasteel op het terrein van de voormalige Sint-Baafsabdij .

Naslagwerken

1545-1575: Stedenatlas Jacob van Deventer : 245 stadsplattegronden uit 1545-1575 – schakels tussen verleden en heden / Reinout Rutte en Bram van Nieuwenhuyze ; cartografie Yvonne van Mil. – Bussum : THOTH ; Tielt : Lannoo, 2018: p. 198-203.

1612: Beschryvinghe van alle de Neder-landen door Ludovico Guicciardini, vermeerderde uitgave, p. 13, 15, 288, 297.

Tijdschriften

Een belangrijk historisch tijdschrift voor de geschiedenis van Gent en omgeving is:

Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent. Nieuwe reeks. – Dl. 1 (1944) – …. – Gent : Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, 1944-…. – 25 cm
Voortz. van: Handelingen der Maatschappij van Geschied- en Oudheidkunde te Gent = Annales de la Société d’Histoire et d’Archéologie de Gand. – Hierin opgenomen: Bulletijn der Maatschappij van Geschied- en Oudheidkunde te Gent = Bulletin de la Société d’Histoire et d’Archéologie de Gand. – Reg.: Indices op de Handelingen en Bulletin van de Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent (1894-1990) in: Honderd jaar geschiedenis van de Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent (1893-1993). ISSN 0774-286X

Literatuur

Hans Cools, ‘Tolerantie gevat in een contract. De Pacificatie van Gent (1576)’, in: Het geheugen van de Lage Landen / Jo Tollebeek & Henk te Velde (red.) – Rekkem : Ons Erfdeel, cop. 2009. – 271 p. : ill. ; 25 cm. Met lit. opg., reg., pp. 19-25

Wim Blockmans: ‘Gent: de Pacificatiezaal. Eendrachtig in de Opstand’, in: België, een parcours van herinnering / onder red. van Jo Tollebeek (hoofdred., Geert Buelens … [et al.]. – Amsterdam : Bakker, 2008. – 2 dl. : I, 110-123

Gedirigeerd van hogerhand : rederijkers en drukkers gemobiliseerd voor de ontvangst van Willem van Oranje te Gent in 1577 / Werner Waterschoot. – Amsterdam : Amsterdam University Press. – facs In: Conformisten en rebellen: rederijkerscultuur in de Nederlanden (1400-1650); Bart Ramakers (red.): (2003), p. 260-269. In gedeelte: Sessie 5, Rederijkers en de andere kunsten. – Met lit. opg.

Mensen en centen : het 16de-eeuwse Gent in demografisch en economisch perspectief / Johan Dambruyne. – Gent : Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, 2001. – 446 p. : ill., krt. ; 24 cm. – (Verhandelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, ISSN 0779-8482 ; dl. 26)

De Gentse memorieboeken als spiegel van stedelijk bewustzijn (14de tot 16de eeuw) / Anne-Laure Van Bruaene. – Gent : Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde, 1998. – 390 p. : facs., tab. ; 24 cm. – (Verhandelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, ISSN 0779-8482 ; dl. 22). Verg. blz. 243 vlg.: Analyse van de zestiende-eeuwse aantekeningen, De opstand tegen Keizer Karel (1539-1540) en blz. 259 vlg.: idem, De Calvinistische Republiek (1577-1584).

Nieuwsgaring te Gent over de godsdienstberoerten in westelijk Vlaanderen tijdens het ‘Wonderjaar’ / Johan Decavele. – [Roesbrugge] : Schoonaert
In: Liber amicorum Roger-A. Blondeau : Elie E. Balduck]: (1999), p. 59-69

2 tot 10 september 1876 : in Gent vinden de Pacificatiefeesten plaats : getheatraliseerd verleden leidt tot een nieuw toneelgenre: de cavalcadestukken / Jaak van Schoor. – Amsterdam : Amsterdam University Press. In: Een theatergeschiedenis der Nederlanden: tien eeuwen drama en theater in Nederland en Vlaanderen; onder hoofdred. van R.L. Erenstein; red. D. Coigneau … [et al.]: (1996), p. 468-473.

Lievois, Daniel, `Parma, haver en Spaanse wijn’, in: Joris de Zutter e.a. (red.), Qui valet ingenio. Liber amicorum Johan Decavele (Gent, 1996) 319-335

Het bisdom Gent (1559-1991) : vier eeuwen geschiedenis / algemene leiding Michel Cloet ; met medew. van Ludo Collin en Robrecht Boudens. – 2e dr. – Gent : Werkgroep de geschiedenis van het Bisdom Gent, 1992. – 585 p. : ill. ; 27 cm. Met lit. opg. en index.

Weemaes, R. (ed.), Visitatieverslagen van Karel Maes, bisschop van Gent. Diarium mei-juni 1611 (Turnhout, 1986)

Decavele, J., `Enkele gegevens betreffende de relaties tussen het drukkerscentrum Emden en het gebied Gent-Oudenaarde tijdens het “Wonderjaar”‘, in: Liber amicorum Dr. J. Scheerder (Leuven, 1987) 17-28

Andriessen, J., `Een weinig bekend boekje (1571) van Cornelius Vranx bij de inzet van de contrareformatie te Gent’, in: Liber amicorum Dr. J. Scheerder (Leuven, 1987) 29-47

Marnef, G., `Een Gentse proost in Keulen: Bucho Aytta en zijn rol in de Opstand, 1579-1581′, in: Liber amicorum Dr. J. Scheerder (Leuven, 1987) 75-86

Het eind van een rebelse droom : opstellen over het calvinistisch bewind te Gent (1577-1584) en de terugkeer van de stad onder de gehoorzaamheid van de koning van Spanje (17 september 1584) / red.: Johan Decavele ; met medew. van Dirk Coigneau … [et al.]. – Gent : Stadsbestuur, 1984

Verbondsakten konden de verdeeldheid niet verbergen : aspecten van politiek eenheidsstreven in de Nederlanden van de Pacificatie van Gent tot de Tweede Unie van Brussel (1576-1577) / G. Janssens. – [S.l. : s.n.], 1984

De pacificatie van Gent in 1576 : hoop en twijfel in de Nederlanden. – Gent : [s.n.], 1977

Michel Cloet, `Antoon Triest, prototype van een contrareformatorische bisschop, op bezoek in zijn Gentse diocees, 1622-1657′, Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden 91 (1976) 394-405

De Beeldenstorm / J. Scheerder. – Bussum : De Haan ; Haarlem : Fibula-Van Dishoeck, 1974, pp. 42-46

Van de beroerlijke tijden in de Nederlanden en voornamelijk in Gent (1566-1568) / Marcus van Vaernewijck ; geexcerpeerde uitg., bew. en in modern Nederlands overgebracht door Herman van Nuffel. – Hasselt : Heideland, 1966

U. Vermeulen, ‘Katholieken en liberalen tegenover de Gentse Pacificatiefeesten (1876)’, Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent 20 (1966) 167-185

Het Calvinisme in de verschillende bevolkingslagen te Gent (1566-1567) / door M. Delmotte. – In: Tijdschrift voor Geschiedenis 79 (1963)

Sociale aspecten van het Calvinisme te Gent (1566-1567) / door M. Delmotte. (Onuitgegeven licentiaatsverhandeling Universiteit van Gent, 1959)

Kritisch onderzoek betreffende de oorlogvoering van het Spaans leger in de Nederlanden in de XVIe eeuw / door L. van der Essen. – Brussel : Paleis der Academiën, 1950-1960. – 9 dl. ; 27 cm. Vanaf dl. 2 o.d.t.: Kritische studie over de oorlog(s)voering van het Spaanse leger in de Nederlanden tijdens de XVIe eeuw. – Met lit.opg.
IX: De capitulatie van Ieper en Brugge en de grote nood te Gent (1584). – 1960. – 20 p. – (Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België. Klasse der Letteren ; jrg. 22, nr. 2) Met lit. opg.
Plaatsingscode UB Leiden: Open Magazijn kast 14762, V 4058 22: 2

Kritisch onderzoek betreffende de oorlogvoering van het Spaans leger in de Nederlanden in de XVIe eeuw / door L. van der Essen. – Brussel : Paleis der Academiën, 1950-1960. – 9 dl. ; 27 cm
Vanaf dl. 2 o.d.t.: Kritische studie over de oorlog(s)voering van het Spaanse leger in de Nederlanden tijdens de XVIe eeuw. – Met lit.opg.
VIII: Tot na de omsingeling van Ieper, Brugge en Gent (1583). – 1959. – 24 p. – (Mededelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België. Klasse der Letteren ; jrg. 21, nr. 2). Met lit. opg.
Plaatsingscode UB Leiden: Open Magazijn kast 14762, V 4058 21: 2

De vrede van Gent (8 nov. 1576). – 1948
In: Historische opstellen aangeboden aan J. Huizinga. – Haarlem: Tjenk Willink,1948

Het Gentsche martyrologium (1530-1595) / A.L.E. Verheyden. – Brugge, 1945. – XXIV, 85 p. ; in-8. – (Werken uitg. door de faculteit van de wijsbegeerte en letteren van de rijksuniversiteit te Gent ; afl. 96)

Les chefs de l’iconoclastie gantoise en 1566 / Victor Fris. – In: Bulletijn der Maatschappij van Geschied- en Oudheidkunde te Gent = Bulletin de la Société d’Histoire et d’Archéologie de Gand 19 (1911)

Eene treurige bladzijde in de Gentsche kunstgeschiedenis / Victor Fris. – In: Bulletijn der Maatschappij van Geschied- en Oudheidkunde te Gent = Bulletin de la Société d’Histoire et d’Archéologie de Gand 19 (1911) 97-120

Notes pour servir à l’histoire des iconoclastes et des calvinistes à Gand de 1566 à 1568 / Victor Fris. – In: Handelingen der Maatschappij van Geschied- en Oudheidkunde te Gent = Annales de la Société d’Histoire et d’Archéologie de Gand 9 (1909)

Het Wonderjaar te Gent, juni 1566 – april 1567 / D. Jacobs. – In: De Tijdspiegel (1906)

Troubles religieux en Flandre et dans les Pays-Bas au XVIe siècle : journal autographe / traduction francaise par Hermann van Duyse. – Gand : Heins, 1905, 1906. – 2 dl. ; .. cm Ook o.d.t.: Mémoires d’un patricien gantois du XVIe siècle. – Bandaanduiding op de rug verwisseld.

Dagboek van Cornelis en Philip van Campene : behelzende het verhaal der merkwaardigste gebertenissen, voorgevallen te Gent sedert het begin der godsdienstberoerten tot den 5en april 1571 / naar het oorspronkelijke handschrift, berustende in het archief van den heer Markies van Rode, voor de eerste maal uitgegeven door Frans de Potter. – Gent : Annoot-Braeckman, 1870

Mémoires sur les troubles de Gand, 1577-1579 / par François de Halewyn ; publiés avec une introduction et des notes par Kervyn de Volkaersbeke. – Bruxelles [etc.] : Muquardt [etc.], 1865. – XXXII, 273 p. ; 22 cm. – (Publications de la Société de l’Histoire de Belgique. 1re série, XVIe siècle ; 22) (Collection de mémoires relatifs à l’histoire de Belgique). Index.

Verslag van ‘t magistraet van Gent nopens de godsdienstige beroerten aldaer, loopende van den 30 Juny 1566 tot den 30 April 1567, gevolgd door talryke bewysstukken / [geschreven door Hembyze en uitgeg. door Kervyn de Volkaersbeke]. – Gent : Maetschappy der Vlaemsche Bibliophilen, [1850]

Vlaemsche kronijk, of Dagregister van al het gene gedenkweerdig voorgevallen is, binnen de stad Gent, sedert den 15 July 1566 tot 15 Juny 1585 / onderhouden in het Latijn door Ph. de Kempenare ; overgezet door J.P. van Male ; thans voor de eerste mael uitg. door Ph. B. – Gent : Hebbelynck, 1839. – 375 p. ; 24 cm Ph.B. is Philip Blommaert. – Met indices.

Oude drukken

Gendsche geschiedenissen ofte kronyke van de beroerten en ketterye binnen en ontrent de stad van Gend sedert het jaer 1566. tot het jaer 1585. / Te samen gevoegt uyt verscheyde schriften van eventydige aenteekenaers, archiven van kloosters, enz. door P. Bernardus de Jonghe … – en nu uyt diergelyke schriften ende geloofweirdige schryvers zeer vermeerdert en verbetert. – Tot Gend, : by de weduwe van Michiel de Goesin …, [1781]
Niet in UB Leiden

Ghendtsche geschiedenissen of Chronyke van de beroerten en ketterye binnen, en ontrent de stadt van Ghendt sedert ‘t jaer 1566. tot het jaer 1585. / Te samen gevoegt … door … Bernardus de Jonghe … ende geloofweerdigste schryvers zeer vermeerdert en verbetert. – Tot Ghendt, : by de weduwe Petrus de Goesin en Soon …, [1752]. – 2 dl. : ill. ; in-8. 1e uitg. 1746.
Plaatsingscode UB Leiden: 404 G 4-5; 1007 C 14-15

Ghendtsche geschiedenissen by forme van maendt-register : in welken den van maendt tot maendt beschreven wordt : wat dat’er aenmerckens-weerdig geschiet is ten tyde van de Geuserye, en de beeldt-stormerye binnen, en omtrent de stadt van Ghendt / door p. Bernardus de Jonghe. – Tot Ghendt : By de weduwe van Petrus de Goesin, 1746. – [10], 305, [7] p. ; 16 cm
Plaatsingscode UB Leiden: 1033 E 54

Corte Verclaringhe: Vande Conditien , Reglement ende Directie, raeckende de gewillige Contributie, die belooft is, ende noch te beloven staet, door de yverige ende getrouwe Inwoonders deser Stadt van Antwerpen, tot bescherminghe van de Apostolijcke Catholijcke Religie, ende dienst van sijne Majesteyt. – Gedrukt tot Antwerpen : by Hieronymus Verdussen, 1646. – 2 p. ; in-2. Knuttel 5337.

Corte Verclarijnghe: Vande Conditien , Reglement ende Directie, raeckende de gewillige Contributie, die belooft is, ende noch te beloven staet, door de yverighe ende ghetrouwe Inwoonders deser Stadt van Ghendt, tot bescherminghe van de Apostolijcke Catholijcke Religie, ende dienst van sijne Majesteyt. – [S.l. : s.n.], [1646]. – 10 p. ; in-4. Knuttel 5338.

Litaniæ sanctorvm qvorvm reliqviæ habentvr in sacello S. Iosephi in parochia S. Salvatoris vrbis Gand.. – Gandavi : typis Ioannis Kerchovii, 1632. – 1 p. ; plano
Plaatsingscode UB Leiden: PAMFLT 1632: 10

Het beclach, vande Stadt van Ghent, waer in sy verhaelt ende beclaecht de ruwine, ende bederffenisse waer inne si ghecomen is, deur den raet ende het toedoen van heur Spaensche gesinde, tot waerschouwinghe van alle vreedsamighe steden. – [S.l. : s.n.], 1584. – [6] p. ; in-12. Petit 383.
Plaatsingscode UB Leiden: THYSPF 592

Artijclen ende conditien, by … den prince van Parma, Plaisance, etc. … gheaccordeert der stadt van Ghendt ende inghesetenen van diere, den xvij-sten Septembris M. D. LXXXIIII. – [Herdr.]. – Te Ghendt, : by Gaultier Manilius …, 1584. – 8 p. ; in-4. Met het wapen van Gent op titelpag. – Knuttel 699a.
Plaatsingscode UB Leiden: THYSPF 591

Den Willecomme van jonc-heer Jan van Hembyze, teghenwoordich voorschepene, vander stede van Ghendt, die … is binnen der zelver stadt ghecommen den XXIIIsten Oct. XVCLXXXIII : welcken Willecomme oock behelst vele goede vermaninghen / [door Jean van der Haghen]. – Ghendt : Gaultier Manilius, 1583. – 11 p. ; 16 cm
Plaatsingscode UB Leiden: 1120 F 57

Een claer vertooch der heymelijcke raetslaghen ende practijcken die de ghemeyne vyanden ghebruycken om dese Nederlanden wederomme der Spaensche tyrannie ende inquisitie te onderworpen. Midsgaders de eenighe remedien ende middelen om de selve daervan te bevryden, ende wederomme in hare vorighe voorspoet te brenghene : Aen de goede patriotten der stede van Ghent ende allen anderen liefhebberen des Vaderlants / By eenen liefhebber des vaderlandts. – [S.l.] : [s.n.], 1583. – [12] folia. ; in-4. – A-C:4
Impr.: 1583. – Knuttel 661.
Plaatsingscode UB Leiden: PAMFLT 1583: 11

De eerlicke incomste van onsen … Heere Fransoys van Vranckerijcke, … in syne vermaerde Hooft-stadt van Ghendt den XXen Augusti : M.D.LXXXII. – Te Ghend : by Cornelis de Rekenare … met Jan van den Steene, 1582. – 16 p. ; in-4. Met een drukkersmerk op den titel en vignet op de laatste blz. – Zie Bor, II.333. Vertaling van no. 617, welke vertaling aan Lucas d’Heere wordt toegeschreven; zie Vanderhaeghen, Bibl. Gantoise I. blz. 368, waar onder no. 708 een andere druk voorkomt. Daar n.1. leest men: Hooft-stad, Ghendt enz.
Plaatsingscode UB Leiden: PAMFLT 1582: 9

Redenen ende curt verclaers waeromme het saisissement ende arrest van diuersche heeren binnen Ghendt gheschiet is, den xxviijsten Octobris M. D. LXXVII (ged. 9 Nov). – Te Ghendt, : byde weduwe van Pieter de Clerck …, 1577. – [8] p. ; in-4. – A 4 Met het wapen van Gent op titelpag. – Knuttel 322. – Tiele 162.
Plaatsingscode UB Leiden: PAMFLT 1577