Hoogstraten
Grensgemeente in de huidige provincie Antwerpen, hoofdplaats van het gelijknamige land, later graafschap Hoogstraten.
De plaats zelf werd in het eerste kwart van de dertiende eeuw tot ‘vrijheid’ verheven. De inwoners genoten bepaalde voorrechten zonder dat Hoogstraten met muren omringd was. Van strategisch belang was het nabij het dorp gelegen kasteel. De heer van de plaats, graaf Antoon van Lalaing , was een medestander van Willem van Oranje. Op 13 maart 1566 vond in Hoogstraten een samenkomst plaats tussen enerzijds de hoge edelen Oranje, Egmond en Megen, en anderzijds een twaalftal lagere edelen, leden van het Compromis. De leden van het Compromis wilden met de hoge adel gezamenlijk een verzoek- of smeekschrift aan de landvoogdes aanbieden, maar Egmond en Megen wezen dit af. De laatsten vertrokken naar Brussel en lichtten daar de landvoogdes over het gebeurde in. In 1568 zou Antoon van Lalaing om het leven komen tijdens de veldtocht van Oranje. Zijn erfgenamen verzoenden zich met de Spaanse koning. De graaf van Mansfeld nam in 1583 het kasteel in voor de koning van Spanje. Spaanse muiters hielden het kasteel vanaf 1602 bezet en hebben de hele omgeving geterroriseerd; ze werden de Unie van Hoogstraten genoemd. Uiteindelijk vond er zelfs een kleine veldslag plaats. Het bij het kasteel van Hoogstraten gelegen dorpje Wortel lag die dag ook in de frontlinie, getuige een kanonsbal in de kerktoren die er tot op heden nog inzit. In augustus 1603 belegerde aartshertog Albert van Oostenrijk het slot tevergeefs; prins Maurits stuurde een bezetting en verleende de muiters vrije aftocht naar Breda, later naar Grave. In september 1625 deden de Staten-Generaal het voorstel om de versterkingen van Zevenbergen en Zwaluwe te slechten in ruil voor het ontmantelen van de kastelen van Hoogstraten en Turnhout.
Willem van Ham
Zie ook de erfgoedbank van Hoogstraten: www.erfgoedbankhoogstraten.be
‘Deser landen crijchsvolck’ : het Staatse leger en de militaire revoluties (1588-1688) / Olaf van Nimwegen. – Amsterdam : Bakker, 2006. – 551 p. : ill., krt. ; 23 cm. Met lit. opg., reg.ISBN 90-351-2941-5
Hoogstraten : tussen vrede en oorlog, het dagelijks bestaan 1648-1748 / [Ans Gunst-Jonkers]. – Hoogstraten : Erfgoed Hoogstraten, 2004. – 264 p. : ill. ; 25 cm. Bevat tevens: Het hertogdom van Hoogstraten, ofte historiesche verzamelingen over t’ land, stad, en vrijheid Hoogstraten / J. C. Lievens. De parochiegrens tussen Hoogstraten en Minderhout / Dominiek Bolckmans. – Met lit. opg. en reg.
Het Hertogdom Brabant en Het Land van Hoogstraten. – [S.l. : s.n., 1999]. – 147 p. ; 30 cm
Omslagtitel. – Bevat: Dl. 1: Het Hertogdom Brabant tot ongeveer 1500. Dl. 2: De Heerlijkheid Hoogstraten vanaf ca. 1200-1515 en Het Land van Hoogstraten van 1515 tot 1570. Dl. 3: De costuymen, ordonnantiën en keuren. – Met lit. opg.
De “steenweg” te Hoogstraten, 1357-1788 / W. Rombauts
In: Van blauwe stoep tot citadel : varia historica Brabantica nova Ludovico Pirenne dedicata: (1988), p. 93-105.
Hoogstraten en zijn heren (1312-1795) / W. Rombouts. – Assen [etc.] : Van Gorcum In: De heerlijke stad : achtste colloquium “De Brabantse Stad”, Bergen op Zoom, 2 en 3 oktober 1987: (1988), p. 127-151.
Gemeenten van België : geschiedkundig en administratief-geografisch woordenboek / conceptie en wetenschappelijke leiding: Hervé Hasquin ; met de medew. van Raymond van Uytven en van Jean-Marie Duvosquel ; [medewerkers Valère Arickx … et al.]. – [Brussel] : Renaissance du Livre, 1980-1981. – 4 dl. (3116 p.). : ill. ; 25 cm
Met bibliogr.1: Vlaanderen. – 1980. 2: Vlaanderen-Brussel. – 1980. 3-4: Wallonië. – 1981; I, 411-412
De Unie van Hoogstraten te Turnhout 1602-1604 / L. Hermans, in: Liber amicorum Jozef Lauwerys : [aangeboden ter gelegenheid van zijn 80e verjaardag] / [hoofdred.: L. van den Bossche]. – [Met 1 plt.]. – [S.l.] : [s.n.], 1976 (Hoogstraten : Haseldonckx), p. 120-132
De Graven van Hoogstraten, (1518-1709) / [bijdr. door L. Jonkheer … et al.]. – Hoogstraten : Haseldonckx, 1965-1966. – 2 dl. : ill. ; .. cm. – (Jaarboek van Hoogstratens oudheidkundige kring ; jr. 33, 34)
Hoogstraten, vrijheid en heerlijkheid, [13e-16e eeuw] / bijdr. van Jozef M. Lauwerys … et al.]. – Hoogstraten : Haseldonckx, 1963. – 216 p. : ill. ; .. cm. – (Jaarboek van Hoogstratens oudheidkundige kring ; jaar 31)
Hoogstraten, aloude vrijheid / J. Lauwerys. – Brecht, 1950. – 161 p. : ill.
Archief van rederijkerskamers : I. Archief der Kamer van Hoogstraten ‘Het Eglantierken’ / Victor Speeckaert
In: Jaarboek: vol. 2 (1944), pag. 32.
De hertogen van Hoogstraten / J. Lauwerys. – Brecht : Braeckmans, 1934. – 1 dl. ; 24 cm. Niet verder verschenen.
Coutumes d’Herenthals, de Casterlé, de Moll, Balen et Desschel, de Gheel, de Hoogstraten, de Befferen et de Putte, et féodales du pays de Malines / [publ.] par G. de Longé. – Bruxelles : Gobbaerts, 1878. – 593 p. ; 29 cm. – (Coutumes du pays et duché de Brabant. Quartier d’Anvers ; t. 7) (Recueil des anciennes coutumes de la Belgique)
Verantwoordinge voor het esquadron, electo, ende raet vande crijchslieden tot Hoochstraten, teghen den onbehoorlicken ende ongheschicten ban, tot nadeel vande voorsz. crijchslieden, in druck wtghegheven by hare hoochheden. – [S.l. : s.n.], 1603. – [16] p. ; in-4. – A-B 4
Ghedruckt na sekere geschreven copie. – Gedrukt te Bergen op Zoom bij Jacob Canin (Knuttel). – Tiele 511. – Knuttel 1231.
Plaatsingscode UB Leiden: PAMFLT 1603: 1
Translaet van den ban ende placcaet wtgheghaen ende ghedecreteert by de ertzhertoghen onse ghenadighe princen, teghens die ghemuytineerde van t’casteel van Hoochstraten ; na de copie ghedruct tot Brussel, by Rutgeert Velpius. 1602. – In s’Graven-Haghe, : by Aelbrecht Heyndricksz …, [1602]. – [8] p. ; in-4. – A 4
Met het wapen der aartshertogen op de titelpag. – Knuttel 1202. Tiele 501.
Translaet van den ban ende placcaet. Vuytghegaen ende ghedecreteert by de Ertzhertogen, … Teghens de Ghemuytineerde vant Casteel van Hoochstraten. – Tot Bruessel : by Rutgeert Velpius, …, 1602. – 8 p. ; in-4
Knuttel 1200. – Tiele 500.