Het beleg van Woerden (1575-1576)
Op 8 september 1575 kwam Lancelot de Berlaymont, de graaf van Megen, met een deel van het leger van zijn zwager, de heer van Hierges, aan bij Woerden om de opstandige stad te belegeren en in te nemen. Eenmaal bij de stad aangekomen bleek het omliggende land al onder water te zijn gezet en gaf Megen de opdracht tot de bouw van zeven schansen die Woerden moesten omsluiten om zo de stad af te snijden van de toevoer van levensmiddelen en geld. Woerden had naast inundatie een verdediging die bestond uit twee aarden wallen, vijf bastions, een slot en een schans. Er was een kleine legermacht aanwezig in de stad, die deels bestond uit Watergeuzen en deels uit troepen van Willem van Oranje. Deze soldaten hielden zich vooral bezig het voeren van guerrillastrijd en het verdedigen van de stad. Ook werd er een speciale tinnen munt geslagen om de geldeconomie op gang te houden en werd in levensmiddelen voorzien door de aanwezigheid van honderd koeien en door het halen, door middel van platbodems, van voorraden uit het nabije Gouda . Op 20 juli 1576 werd de Woerdse Schans aangevallen door de troepen van Megen. In deze felle strijd verloren honderdvijftig manschappen van Megen het leven en vielen er drie doden te betreuren aan de zijde van Woerden. Na deze slag werd de blokkade rondom Woerden aangescherpt en stuurde Hierges extra troepen; de voorraden van Woerden begonnen sindsdien te slinken. Het geduld van Megen raakte halverwege 1576 op en hij begon eerst te dreigen met geweld maar sprak daarna vredelievende woorden, alles werd geprobeerd om de stad tot overgave te dwingen, maar door de constante veranderingen in de houding van Megen werd het verzet niet gebroken. In de laatste paar weken van het beleg begon de stad het steeds moeilijker te krijgen, terwijl het voor Megen steeds aantrekkelijker werd om de aanval te kiezen. Juist toen het er slecht uit zag voor Woerden braken de gebrekkige financiën van het Spaanse Leger het beleg op, want op 24 augustus 1576, vijftig weken na het begin van het beleg, verlieten de belegeraars de schansen rondom Woerden om een muiterij in Aalst de kop in te drukken, en de stad Woerden kwam zo als overwinnaar uit de strijd.
Kevin de Kuyper
Stadsmuseum Woerden
Het Stadsmuseum Woerden is gevestigd in het oude Stedehuys van de stad Woerden. In 1501 kreeg Woerden een nieuw stadhuis naast de kerk. In de schaduw van die Petruskerk werd een gebouw neergezet in Hollandse laat-gothische stijl. Ongeveer een eeuw later werd het in de bouwtrant van de renaissance uitgebreid. Toen de stad rond 1890 een nieuwe zetel voor het gemeentebestuur wilde bouwen, kreeg het oude stadhuis de functie van kantongerecht. In 1933 kwam het weer in gemeentelijk gebruik en werd het steeds meer als museum ingericht. Nu, vijf eeuwen na de bouw, is het oude stadhuis als Stadsmuseum Woerden een van de weinige historische gebouwen van de stad. De speciale sfeer van het eeuwenoude gebouw is heden ten dage nog voor de bezoeker voelbaar.
Naslagwerken
1545-1575: Stedenatlas Jacob van Deventer : 245 stadsplattegronden uit 1545-1575 – schakels tussen verleden en heden / Reinout Rutte en Bram van Nieuwenhuyze ; cartografie Yvonne van Mil. – Bussum : THOTH ; Tielt : Lannoo, 2018: p. 328.
1612: Beschryvinghe van alle de Neder-landen door Ludovico Guicciardini, vermeerderde uitgave, p. 10, 224.
Nijhoff/Van Hattum, Bibliotheek van Noord-Nederlandsche plaatsbeschrijvingen tot het einde der 18de eeuw. ‘s-Gravenhage : Martinus Nijhoff, 1953 > nr. 216 (l’Amoraal van Nottelen).
Literatuur
Wegen van Evert Willemsz. : een Hollands weeskind op zoek naar zichzelf, 1607-1647 / Willem Frijhoff. – Nijmegen : SUN, cop. 1995. – 928 p. : ill. ; 25 cm. – (Memoria). Met lit. opg., reg. ISBN 90-6168-402-1
Hoofdstukken uit de geschiedenis van de Hervormde (Gereformeerde) Kerk van Woerden van 1593 t/m 1963 / door J. Haitsma. – Woerden : Zuijderduijn, 1978
Historisch verhaal, ofte eene deductie van zaaken, raakende het formeren van de Republique van Holland ende West-Vriesland, de veranderinge in de regeringe, met den gevolge van dien, zedert den jaare 1572, ende het geene dezelve Republique naar het verlopen van een eeuwe in den jaare 1672 is overkomen, byzonder van het voorgevallene in de jaaren 1672 en 1673, in ende omtrent de steden Wourden en Oudewater, waar by de schryvers van dien tydt werden wederlegt : alles vervat in twee brieven / door Bernard Costerus …. – De derde druck. – Te Leyden : By Coenraad Wishoff en Juriaan Wishoff, 1737. – [32], 464, 18 p. ; in-4
1e dr. 1707.
Historisch verhaal, ofte eene deductie van zaaken, raakende het formeren van de Republique van Holland ende West-Vriesland, de veranderinge in de regeringe, met den gevolge van dien, zedert den jaare 1572 … / door Bernard Costerus …. – De twede druck, zeer vermeerdert door den autheur. – Te Leyden : by Coenraad Wishoff, en Juriaan Wishoff, 1736. – [36], 464 p.; in-4. 1e dr. 1707.
Historisch verhaal, ofte eene deductie van zaaken : raakende het formeren van de Republique van Holland ende West-Vriesland, de veranderinge in de Regeringe, met den gevolge van dien, zedert den jaare 1572, ende het geene dezelve Republique naar het verlopen van een eeuwe in den jaare 1672 is overkomen, bijzonder van het voorgevallene in de jaaren 1672 en 1673, in ende omtrent de steden Wourden en Oudewater [etc.] : alles vervat in twee brieven / Bernard Costerus. – Utrecht, 1707. – .. p. ; in-4