Zaamslag (Zeeuws-Vlaanderen), 28 oktober 1740 – Leiden, 19 oktober 1822
Portret van Jona Willem te Water, hoogleraar Godgeleerdheid te Leiden . Prent vervaardigd door J.A. Daiwaille. Universiteitsbibliotheek Leiden, Bijzondere Collecties , legaat Bodel Nijenhuis. Plaatsingscode: BN 1549
Biografie
Na een studie in de theologie te Utrecht en het proponenten-examen werd Te Water achtereenvolgens predikant in Haamstede (1761), Veere (1763) en Vlissingen (1765). In 1780 ging hij wijsbegeerte en vaderlandse geschiedenis doceren aan de Illustere School te Middelburg. Vervolgens werd hij in 1785 tot hoogleraar in de kerkgeschiedenis en exegese van het Nieuwe Testament in Leiden benoemd. Reeds in 1766 had het gewest Zeeland hem tot officieel geschiedschrijver van de provincie benoemd. Onder koning Lodewijk en onder Napoleon was Te Water lid van de commissie ter regeling van kerkelijke zaken. Van 1793 tot 1822 trad hij op als voorzitter van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde. Hij werkte mee aan de Byvoegsels en aanmerkingen op J. Wagenaar en aan het Kerkelyk plakaat-boek , dat in vijf delen tussen 1722 en 1802 verscheen. Bovendien schreef hij zijn eigen Levens-berigt (Leiden, [1823]). Hij was de zoon van Willem te Water. Hieronder volgen alleen de werken die betrekking hebben op de geschiedenis van de Nederlanden ten tijde van de Opstand.
E.O.G. Haitsma Mulier, Anton van der Lem
Werken
Kerkelyk plakaat-boek, behelzende de plakaaten, ordonnantien, ende resolutien, over de kerkelyke zaken. / By een gebragt door Nikolaas Wiltens. – In ‘sGravenhage, : by Paulus en Isaac Scheltus …, 1722-1807. – 5 dl. ; in-4. – 1# *-4* 4 A-5N 4 A-C 4 D 2. Dl. 2 bijeengebr. door Paulus Scheltus; dl. 3-5 door J.W. te Water [et al.]. – Impressum varieert; dl.5 bij Vosmaer en zn.
Historie der hervormde kerke en doorluchtige Schoole te Gent sedert haaren aanvang tot derzelver einde / W. te Water. – Nieuwe uitgave, met een aanhangsel, dienende ter verbeteringe en vermeerderinge van dezelve Historie door Jona Willem te Water. – Utrecht : Paddenburg, 1744. – 293, 87 p. ; in-8.
Kort verhaal der reformatie van Zeeland in de zestiende eeuwe; : benevens eenige verhandelingen dienende tot opheldering van de historie der kerk-hervorminge aldaar: / begonnen door … Willem te Water … ; voltooid, en uitgegeven door deszelven zoon Jona Willem te Water … – Te Middelburg, : by Pieter Gillissen, 1766. – [6], XVIII, 480, 117, [11] p. ; in-8. – * 8 2* 4 A-2G 8 A-H 8. Bevat ook: Bylaagen dienende tot het kort verhaal der reformatie van Zeeland in de XVI. eeuwe.
Tweede eeuw-feest van de Vryheid in den burgerstaat en godsdienst binnen de stad Vlissingen sedert den zesden van grasmaand MDLXXII, in eene openbaare redenvoeringe gevierd den zesden van grasmaand 1772 : met eenige aanteekeningen en oorspronglyke stukken, betreffende de geschiedenissen van Nederland / uitg. door Jona Willem te Water. – Te Middelburg : by Pieter Gillissen, 1772. – [8], 70 p. ; in-8 + Bylaagen, … (64 p.)
Historie van het verbond en de smeekschriften der Nederlandsche edelen , ter verkrijginge van vrijheid in den godsdienst en burgerstaat, in de jaaren 1565-1567. : Uit veele oorspronglijke gedenkstukken saamgesteld / door Jona Willem te Water … – Te Middelburg : By Pieter Gillissen, 1776-1796. – 4 dl. : ill. ; in-8. I. (1776); II. (1779); III. (1795); IV. (1796).
Digitale versie bij Googlebooks, exemplaar New York Public Library.
Plaatsingscode UB Leiden: 398 F 10-13; 1138 E 17-20
Reden-voering ter blyde tweede eeuw-gedachtenisse der verlossinge van onder de Spaansche heerschappije door de verdraginge met prins Willem den I. voorgevallen op den XXII Maart MDLXXVII. : Voor Goes en Zuidbeveland plechtig uitgesproken op den XXIII Maart MDCCLXXVII. des namiddags in de kerke te Wemeldingen in Zuidbeveland / Door Jan te Water. – Middelburg : Pieter Gillissen, 1777. – VII, [1], 47 p. ; 8-o. Impr.: Te Middelburg, by Pieter Gillissen. MDCCLXXVII.
Redenvoering over de Unie van Utrecht : uitgesproken in de vergadering der heeren directeuren van het Zeeuwsche Genootschap der Wetenschappen, te Vlissingen … 1779 / door Jona Willem te Water. – [S.l. : s.n.], [1779]. – 39 p. ; 23 cm
Historie der Hervormde Kerke en doorluchtige schoole te Gent, sedert haaren aanvanvang tot derzelver einde; / door Willem te Water, predikant te Axel. – Nieuwe uitgave, met een aanhangsel, dienende ter verbeteringe en vermeerderinge van dezelve historie, / door Jona Willem te Water … – Te Utrecht : bij G. T. van Paddenburg en zoon, 1794. – [50], 293, [1], 87, [1] p. ; in-8. – Û 1 *-3* 8 4* 2 A-S 8 T 4 2 A-E 8 F 4 (-4*2, -T4, blanco?)
Levensbijzonderheden van Pieter Adriaansz. van de Werff, burgemeester der stad Leijden, ten tijde van hare beide belegeringen door de Spanjaarden in de jaren 1573 en 1574 : meest uit ongedrukte stukken verzameld / door J.W. te Water. – [Leyden : Haak], [1814]. – 184 p. ; in-8. – (Verhandelingen van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde ; 2: 1a). Saakes 6 (1815), p. 100
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden XX (Haarlem, 1877) 78-82
Biografisch Lexicon voor de Geschiedenis van het Nederlandse Protestantisme II (1983) 454-456 (R.A. Flinterman)
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek IV (Leiden, 1918) 1438-1440 (H. Brugmans)
Jona Willem te Water (1740-1822) : historicus en theoloog tussen traditie en Verlichting / Jacobus Daniël de Mooij. – [S.l.] : [s.n.], cop. 2008 (Amsterdam : F & N Boekservice). – 351 p : ill. Auteursnaam op omslag: Jack de Mooij. – Proefschrift Universiteit Leiden. – Met samenvatting in het Engels . ISBN 978-90-78675-39-6
Levens-berigt van Jona Willem te Water, te Leyden overleden den 19 october des jaars 1822 / door hem zelven vervaardigd en, op zijn’ uitdrukkelijken last, bij uitersten wil, zonder eenige veranderingen en bijvoegselen, zelfs zonder nadere voorrede of aanteekeningen van anderen door deszelfs erfgenamen woordelijk gevolgd en in het licht gegeven. – [S.l. : s.n.], [1823]. – XVI, 400 p. ; 24 cm
Bibliotheca Te Waterana, sive Catalogus librorum selectorum …, epistolarum autographarum, etiam magnae copiae numorum veterum ac recentiorum … / quae omnia … collegit … Jona Guilielmus te Water …, : publica huius bibliothecae distractio fiet … (… Pieterskerkplein) die XIII Octobris et seqq. A. MDCCCXXIII … – Lugduni Batavorum : per S. et J. Luchtmans, [1823]. – 2 dl. (407 ; 128 p.). ; in-8
Lijk-tranen, gestort op het afsterven van den hoog-eerwaarden, hooggeleerden en godzaligen heer J.W. te Water, (doctor en professor in de heilige godgeleerdheid aan ‘s Rijks Hooge School, ridder der Orde van de Nederlandschen Leeuw, en waardig evangelie-dienaar in de gemeente van Jezus Christus te Leyden), overleden den 19den van wijnmaand 1822. – Leyden : Wed. D. du Saar, [1822]. – 8 p. ; 8 .
Plaatsingscode: Den Haag, KB : 129 G 5
“Vreugdezang voor den hoogeerwaerdigen hooggeleerden heere Jona Willem te Water, doctor en professor aan ‘s lands hoogeschoole en leeraer in Christus gemeente te Leyden, ter gelegenheid van zijn hoog eerw. dankpredikatie na de herstelling uit eene gevaerlijke krankte” / door [Cornelis van Hoogeveen (1741-1792)]. – [Leiden], 13 febr. 1791. – Papier, 2 fol. ; ca. 215140 mm. Handschrift in Koninklijke Bibliotheek Den Haag, 129 G 5, fol. 147r-148r.