(in voorbereiding, inleiding en annotatie volgen)
Opzet Inleiding:
Er is hier sprake van een anti-protestants geuzenlied. Opsomming steden/landen die zich onder de Prins van Oranje schaarde tijdens de Opstand? Oproep om terug te keren in het paapse kamp. Het lied kan in de laatste kwart van de 16e eeuw geplaatst worden, waarschijnlijk na 1584. (onderaan staat 1580!?)
Auteur: L.H.M. [initialen]
Exemplaar: Universiteitsbibliotheek Gent, 583, f164v, nr. 11
Herkomst transcriptie: DBNL, naar Blommaert 1847.
Editie: Blommaert 1847, 211
Liet.
Op den voys: Moyses zeer vierich…
Welc een tirannie isser opgheresen,
Deur den Prince mispresen al van Orange fel!
De Nederlanden, die ploghten te wesen
‘t Hooft, zoo wy lesen, van alle landen wel,
Heeft hy ghestelt in roere al deur Calvinus rel;
Zouckende, vul blame, ons Conyncx hooghen name
Allom te weeren vrame uut Nederlant zeer snel.
In Hollant, Zeelant tooghdy zijn eerste treken;
Men hoorde allom spreken: Den 10e pennync ruut,
Dat is de cause dat wy zijn gheweken,
Ende steken den Conynck allomme uut.
Gheeft men wel den tweeden desen verwaenden guut,
Met groot verlanghen of met bedwanghen;
Dat es den juut van de Nederlantsche bruut.’
Ghelderlant hooghe moeste deur hem bederven,
En Vrieslant verwerven haer ruine certeyn;
Hy es de cause van zoo menich sterven;
Want hy dede kerven allom op den vileyn.
Roovers, moorders, branders, ballinghen ghemeyn,
Die zijn, zonder zwijcke, stercte van zynen rijcke;
De zulcke in elcken wijcke maect hy capiteyn.
In Vlaenderlant schoone es hy ooc bedeghen,
Eenen staet ghecreghen in Brabant mijnjoot,
Die Maeght van Ghendt heeft hem ghedreghen,
Hoe men ‘t magh weghen, haer herte van gaude root.
Iper en Brugghe creech hy in zonder stoot;
Hulst, Axel mede, Dendermonde met zede
Meenden al in vrede deur hem te wesen groot.
Den Westcant rijcke meendy, ten selven tyden,
Zonder vermyden, gheheel in te nemen coen.
Mons Dela Mote heeft hem met zijn bevryden
Tot ‘s Conyncx verblyden uut Grevelinghe doen.
Om volc op te schryven heeft men hem zien spoên,
Als hy moest vertrecken uut Ghent, haestich ter plecken;
Want hy hoorde ghecken, schimpen in nyde groen.
Met valsche listen zocht hy Aelst te vercrachten,
By daghen, by nachten, zoo men claer magh zien,
Menighen aenslagh deur valsche ghedachten;
Maer God wilde Aelst wachten, zy moesten altijt vliên.
Ghendt en Dendermonde den tant zy clouckelic biên,
‘s Brussels onneeren, de Nienovyten zy keeren,
In groot verzeeren brynghen zy de crijghliên.
Die eerst sterck hebben moeten waecken
Die staen nu en blaken om haer vyanden leet;
Metten wercke legghen zijt nu ter wraken,
En ‘t moght noch becraecken op Dendermonde wreet.
Het was eens by te doene, de waerheit de Heere weet,
Al moesten zy doen falen, zy zullen ‘t noch wel betalen,
Wacht, zonder dralen, die in ‘t casteel van Vlaenderen breet.
Al hoort men hemliên vermonden met boosen moede
Dat ‘t Gheestelick tzelf zoude hebben bestaen.
De valschert merct men daer deur van uwen bloede;
Want zy niet vroede en zijn om zulcx te angaen.
Bidden, vasten, waken wert van hemliên ghedaen,
Zy hem imploreren, God offer presenteren;
Maer met crijchs-useren en zijn zy niet belaên.
Mijn heer den gouverneur van Aelst alvueren
Heeft vry zonder trueren zulc een oorden gheplant,
Met de capiteynen binnen Aelsters mueren,
Om u quaet te schueren, Dendermonde; want
Vol roovers, moorders zidy, aen elcken cant,
Branders vul onghenaden, leeraers van alle quaden;
Al u valsche daden vervelen God triumphant.
Uut Aelst schoone zoo heeft men zien lichten,
Om een faict te stichten met crijghshandel fijn,
Twee cornetten paerden, die niet en zwichten
Om de valsche wichten aen te doene pijn.
Twee hondert soldaten volghden op ‘t zelve termijn
Om ‘s lants verraders, alle dueght-versmaders,
Te wesen beladers en een druckich aenschijn.
De burghers van Dendermonde reene,
Groot noch cleene, en hadmen niet benaut;
Dan die verraders van den Conync ghemeene,
Die bestonden weene met de Ministers staut.
Zulcke verleyders doen trueren menichfaut
Met haer valsche leere, vervult tot elcken keere,
Doen alle oneere God en den Conynck baut.
Oorlof, burghers, bekeert alle ghelijcke,
Aen aerm en rijcke, in Dendermonde stranck,
Bekent Gods gramschap, staet uut den slijcke,
In elcken wijcke schuwet ‘s Princen aenhanck;
Want hy sal u verlaten, als ghy zijt in bedwanck,
Deur ‘s Conyncx armeyen zuldy moeten schreyen;
Nu mueghdy paeys verbeyen met Aelst eerlanck.
Neempt exempel, dit moet ic u vermonden,
Hoe dat wiert ghesonden ‘s Conyncx legher ruut
Voor Bouchain, deur hemlieden verbonden;
Ten zelven stonden, de Nederlantsche heeren juut
Van daer niet te vliêne, zy en hadden elcken guut
Daer uut doen scheyden; men hoorde allom verbreyden,
En de lieden zeyden: ‘Een jaer zal ‘t dueren uut.’
Den vierden ougste quammer ons legher vooren
Met groot verstooren namen in ‘t voorbouch sterck;
Een catte maecten zy om ‘t gheschut t’oorbooren,
Zoo men magh hooren, gheheel by der vesten perck,
Waer uut zy gaven die van Bouchaine werck;
Met schieten in tamboeren stelden zijt al in roeren
Dat Bouchain, een loere, nievers en hadde merck.
Binnen Bouchain alle die soldaten,
Siende hemliên verwaten, deur ‘t schieten even clouck,
Riepen om gratie zeere boven maten,
Deden ter saten om appoinctement verzouck,
Dwelc die heeren consenteerden; moesten stappens den houck
Zonder weere ruymen; men hoorde doen zeer cuymen,
Met ‘t vel vol wonden sluymen, hebbende menich vlouck.
Dese bloethonden, obstinaet van manieren,
Hebben duwieren gemaect om ons gheween;
Buscruyt legghende met loopende vieren,
Om ons schoffieren zoo spranck de stat van een.
Laet ons den Heere dancken al schuerder menich steen;
Men hoorder niemant claghen, maer eer lange daghen
Braght menichte in plaghen, van haerliêr soorte reen.
Die van Nivelle met grooten hoopen
Moesten dat werck becoopen, want ons soldaten staut
Wilden de Guesen het vel afstroopen,
En al haer soldaten kroopen an boomen menichfaut.
O, die tyrannie, die men aen hemliên schaut!
Want ons bloet ten stonden soucken zy als rasende honden;
Met verraders vonden maken zy menich benaut.
Nivelle en Bouchain binnen zeven weken
Die waren afghesteken, zijn nu t’onder ghebracht.
Die burghers waren bedroghen deur verraders treken;
Van den Conynck spreken en mogh mer dagh noch nacht.
‘t Esser anders commen, Orainge men niet en acht;
Zoo suldy noch varen, die met de Guesen paren,
Al hoort men u verclaren dat ghy groote hulpe wacht.
Valsch ghebroetsele van Antekerst zade,
T’ulieder schade de Marquys en Montengny
Zijn weder verresen, deur Gods ghenade;
Met rypen raden zullen zy u met envy
Clouckelick doen keeren, ghy en wert niet altijts vry
Al hieten zy gheschoten voor Bouchain onverdroten,
Zy zullen u noch coten als zy u commen by.
Den Prince van Orainge wilt verzweeren;
Want hy sal u scheeren en gheven u den goy.
Den Conync van Spaingnen en acht niet twee peeren,
Die wesen in zijn deeren, zeker ‘t es al hoy.
Gheen ontset en suldy cryghen, zijn dynghen sijn al roy,
Hy sal uliên belasten met ghiften en vremde gasten;
Wilt hem aentasten, levert hem den Conync moy.
Oorlof, broeders, t’samen hier beneden,
Laet ons den Heere beden om zijn gratie jent
Dat hy ons landen wille stellen in vreden,
En bekeere met zeden den verdoolden innocent,
En dat hy zent zynen gheest hier ontrent
Om dat wy zijn mandamente souden in ons prenten,
En ‘s ketters tenten weeren van ons convent.
1580. L.H.M.