Extramadura, 1572 – 1598
humanist en hofkapelaan van Filips II
Biografie
De geleerde Arias Montano werd in 1527 geboren in Extremadura als zoon van een verarmde adellijke familie. Nadat hij tussen 1546 en 1550 te Sevilla had gestudeerd, vinden we hem in 1550 ingeschreven aan de universiteit van Alcalá de Henares, waar hij onderwezen werd in de geest van het wetenschappelijk humanisme. Daar kwam hij in contact met grote Spaanse geleerden waaronder fray Luis de León. Na zijn vertrek uit Alcalá is er een periode waarin niet veel van zijn leven met zekerheid bekend is. Vanaf 1560 kan men zijn levensloop weer vrij nauwkeurig reconstrueren: in dit jaar werd Montano als priester toegelaten tot de strenge orde van Santiago. Twee jaar later woonde hij, als lid van de Spaanse delegatie, het concilie van Trente bij. Op zijn terugkeer naar Spanje ontving hij de honoraire titel van hofkapelaan van Filips II. Hij was toen een gerespecteerd figuur aan het hof. In het voor hem zeer belangrijke jaar 1567 kreeg hij de eervolle opdracht om de leiding te nemen over de uitgave van de Biblia Polyglota , die in Antwerpen bij Plantijn gedrukt werd. In 1568 vertrok Montano naar de Nederlanden, waar hij tot 1574 zou blijven. In 1569 kreeg de humanist ook als opdracht om een nieuwe Index , catalogus van verboden lectuur, samen te stellen. Na zijn terugkeer in Spanje heeft hij verschillende diplomatieke missies in Rome en Portugal voltooid, maar zijn voornaamste bezigheid tot 1590 betreft de catalogisering en expurgatie van het boekenbezit van de bibliotheek in El Escorial. De laatste jaren van zijn leven besteedde hij aan het schrijven van een aantal geschriften. In 1606 kwam een groot deel van zijn eigen werken op de nieuwe index terecht. Zes jaar later zorgden zijn leerlingen er voor dat de meeste geschriften er weer werden afgehaald.
Arias Montano was in zijn eigen tijd een uitermate belangrijk en invloedrijk persoon, die op een bijzondere wijze met de Nederlanden verbonden was.Tijdens zijn verblijf in Antwerpen maakte Arias Montano een belangrijke periode van de Opstand mee, namelijk de eerste fase van het conflict en het harde optreden van de hertog van Alva. Montano was het in principe eens met de harde koers van Alva. Tijdens zijn periode van bewondering voor de hertog was hij degene die het beroemde standbeeld van Alva te Antwerpen ontwierp en van een inscriptie voorzag. In 1573 vond een politieke ommezwaai plaats. Montanus besefte de negatieve gevolgen van de harde aanpak en begon te pleiten voor een verzachting van de strenge maatregelen in de Nederlanden. Hij staat bekend als de man achter de schermen die impuls gaf aan de clementie-politiek van Filips II tijdens de periode 1574-1576.
Montano droeg verder bij aan het wetenschappelijke contact tussen de Nederlanden en Spanje. Gedurende zijn verblijf in Antwerpen sloot hij vriendschap met relevante figuren van zijn tijd zoals Plantijn, Lipsius, Ortelius, Mercator, Hadrianus Junius, Sambucus en Scaliger. Sommige van deze humanistische contacten zouden tot zijn dood gehandhaafd blijven. Het wordt ook aangenomen dat Montano, tijdens zijn verblijf in Antwerpen, lid van het “Huis der liefde” werd, de groep om Plantijn die voor een verinnerlijkt en contemplatief leven buiten alle kerkelijke dogma’s pleitte. In Spanje zal rond Montano een groep ruimdenkende leerlingen ontstaan.
Wat de werken van Montano betreft, naast zijn bijdrage aan de Biblia Polyglota en de Index , produceerde hij een groot aantal geschriften van filosofische, bijbelse, staatkundige en poëtische (religieuze) aard.
Yolanda Rodríguez Pérez
Literatuur
Alba : general and servant to the crown / editors Maurits Ebben, Margriet Lacy-Bruijn, Rolof van Hövell tot Westerflier ; advisory committee: Jaap R. Bruijn, Alastair Duke, Simon Groenveld. – Rotterdam : Karwansaray Publishers, 2013, index.
Benito Arias Montano. Correspondencia conservada en el Museo Plantin-Moretus de Amberes , ed. Antonio Davila Pérez, 2 vols, Palmyrenus. Coleccion de Textos y Estudios Humanisticos , Serie Textos 3 (1-2), Alcaniz – Madrid, 2002.
Arias Montano y su tiempo / Junta de Extremadura, Consejería de Cultura y Patrimonio ; [catalogo: Alfredo Alvar Ezquerra … et al. ; trad. al Portugues: Helder J. Ferreira Montero]. – Mérida (Badajoz) : Editoria Regional de Extramadura, [1998]. – 379 p. : ill. ; 31 cm. Uitg. t.g.v. de tentoonstelling “Arias Montano y su tiempo (1527-1598)”. – IV Centenario de la muerte de Benito Arias Montana, 1598-1998. – Tekst in het Spaans en Portugees. ISBN 84-7671-439-4
Anatomía del humanismo : Benito Arias Montano, 1598-1998 / Luis Gómez Canseco (ed.) : homenaje al profesor Melquiades Andrés Martín : actas del simposio internacional celebrado en la Universidad de Huelva del 4 al 6 del noviembre de 1998. – [Huelva, Spain] : Servicio de Publicaciones, Universidad de Huelva, 1998. – 475 p. ; 24 cm. – (Biblioteca Montaniana). Papers originally presented at the Simposio Internacional Anatomía del Humanismo, Benito Arias Montano, 1598-1998. – Includes bibliographical references. ISBN 84-95089-85-8
Perfil de un humanista : Benito Arias Montano (1527-1598) / Carlos Sánchez Rodríguez. – Huelva : Diputación Provincial de Huelva, 1997. – 177 p. : ill. ; 23 cm. – (Colección Enebro ; 6). ISBN 84-8163-076-4
Der spanische Humanist Benito Arias Montano (1527-1598) und die Kunst / von Sylvaine Hänsel. – Münster : Aschendorff, 1991. – 220 p., [204] p. pl. : ill. ; 25 cm. – (Spanische Forschungen der Görresgesellschaft. 2. Reihe, ISSN 0081-3494 ; Bd. 25). Met lit.opg. ISBN 3-402-05826-x
Dictatum christianum / Benito Arias Montano ; edizione e studio introduttivo di Daniele Domenichini. – Pisa : Giardini, 1984. – 167 p. ; 25 cm. – (Collana di testi e studi ispanici. 5, Studi e testi di letteratura religiosa del cinque e seicento ; 2)
Benito Arias Montano, (1527-1598) / B. Rekers ; transl. from the Dutch. – London [etc.] : The Warburg Institute [etc.], 1972. – XII, 199 p. : ill. ; 26 cm. – (Studies of the Warburg Institute ; vol. 33). Vert. van: Benito Arias Montano. – Bewerking van Proefschrift Amsterdam, 1961. – Met bibliogr.
Arias Montano y el duque de Alba en los paises bajos / por Herta Schubart. – Santiago de Chile [etc.] : Cruz del Sur, 1962. – 73 p. : ill. ; 17 cm. – (Renuevos de Cruz y Raya ; 4)
Benito Arias Montano, 1527-1598 : studie over een groep spiritualistische humanisten in Spanje en de Nederlanden, op grond van hun briefwisseling / door Bernard Rekers. – Amsterdam : [s.n.], [1961] (Groningen : V.R.B.). – 380 p. ; 24 cm. Proefschrift (L. en W.) Universiteit van Amsterdam. – Includes bibliography and index. – Met samenvatting in het Frans.
Arias Montano y la política de Felipe II en Flandes / Luis Morales Oliver. – Madrid : Voluntad, 1927. – 360p. : ill. ; 17cm. – (Colección “Hispania” : Serie F ; 4)
Benito Arias Montano / by Aubrey F.G. Bell. – Oxford : Oxford University Press ; [s.l.] : H. Milford, 1922. – VI, 96 p., [1] leaf of plates. : ill. ; 17 cm. – (Hispanic notes & monographs ; 5). Includes index. – Bibliography: p. 60-91.