Krijgsman en historisch toneeldichter
Leuven, 1547 – ?, voor 1624
Portret van dichter Jonkheer Jacob Duym, 53 jaar oud. Gravure door Jacques II van Geyn (1565-1629)
Universiteitsbibliotheek Leiden, Bijzondere Collecties .
Plaatsingscode PK-P-100.849
Biografie
Jacob Duym voerde de titel van jonkheer. Op 10 juni 1574 werd hij lid van de dekenij van zijn geboortestad. Hij maakte carrière in een van de regimenten van Willem van Oranje en werd er kapitein. Tijdens het beleg van Antwerpen in 1585 werd hij door de Spanjaarden overmeesterd en in Namen bijna twee jaar vastgehouden. Na zich te hebben vrij gekocht maakte een in de gevangenis opgedane ziekte het hem onmogelijk weer dienst te nemen. Daarop vestigde Duym zich in 1588 in Leiden, waar hij omging met Bonaventura Vulcanius , Petrus Scriverius, Daniël Heinsius, Pieter Codde en Karel van Mander. Hij was er ‘keyser’ van de rederijkerskamer van Brabantse en Vlaamse ballingen. Duym schreef toneelstukken over belangrijke gebeurtenissen uit de Opstand. In 1606 woonde hij nog in Leiden, waar hij volgens de Biographie Nationale ook is overleden. Volgens het Nieuw Nederlandsch Biographisch Woordenboek woonde hij echter sedert 1608 in Ekeren bij Antwerpen. De grens tussen zijn fictie en non-fictie, tussen toneel en geschiedenis, is moeilijk te trekken. Daarom volgen hier meer werken dan genoemd in het Repertorium van Geschiedschrijvers in Nederland.
E.O.G. Haitsma Mulier, Anton van der Lem
Werken
1.1: Een Ghedenck-boeck, het welck, ons leert aen al het quat en den grooten moetwil van de Spaingnaerden en haren aenhanck ons aenghedaen te ghedencken, ende de groote liefde ende trou vanden princen uyt den huyse van Nassau, aen ons betoont, eeuwelick te onthouden. : Speel-wijs in dicht ghestelt / door Jacob Duym. – Ghedr. tot Leyden : by Henr. Lodowijcxszoon van Haestens, 1606. – 6 stkn., 1 bd. : titelafb., portr. ; in-4. – *-3* 4 A-G 4 , 2 A-H 4 , a-i 4 , 3 A-G 4 , 4 A-G 4, 5 A-g 4 5 [H]1
Bevat, met afz. titelbl. en sign.: Een Nassavshce [sic] Perseus, verlosser van Andromeda, ofte De Nederlantsche Maeght. – Het moordadich stuck van Balth. Gerards. – Benoude belegheringe der stad Leyden. – Belegheringhe der stadt Antwerpen. – De cloeck-moedighe ende stoute daet, van het innemen des casteels van Breda. – Een bewys dat beter is eenen goeden crijgh dan eenen gheveynsden peys.
Plaatsingscode UB Leiden: 707 C 4 (zonder voorwerk); 1089 B 41; THYSIA 2526
Afzonderlijke verschijningen van onderdelen van dit boek:
1.2: Een Nassausche Perseus, verlosser van Andromeda, ofte de Nederlantsche maeght : nieus ghevonden ende tragi-comedische wijfe voor ijder-mans ooghen ghestelt / door Iacob Duym. – Leiden : [s.n.], 1606. – .. p. ; in-4
Overdruk uit: Jacob Duym. Een ghedenck-boek [1.1]
Plaatsingscode UB Leiden: 1089 B 41: 1
1.3: Een bewys dat beter is eenen goeden Crijgh, dan eenen gheveynsden Peys Midsgaders t’gene ghebeurt is inden jaere 1600. / Comedische wijse in dichte ghestelt door Iacob Dvym. – Ghedruckt tot Leyden : By Henrick Lodowixsoon van Haestens, 1606. – [56] p. ; in-4. – A-G 4. Knuttel 1345.
1.4: Belegerin der stadt Leyden, door den conincx van Spangien in den jare 1574, ende het wonderbaerlijck ontset op den derden dagh van October 1574 / Door Jacob Duym. – Gedr. te Leyden : by Jos. vander Nave, 1634. – in-4 Ook beschikbaar in microvorm.
Plaatsingscode UB Amsterdam: OTM: O 62-5581. Niet in UB Leiden
1.5.1: Het moordadich stuck van Balthasar Gerards, begaen aen den Doorluchtighen Prince van Oraignen, 1584 van Jonkheer Jacob Duym (1606) / vergeleken met Auriacus sive Libertas Saucia (1602) van Daniël Heinsius ; ingel. en van aant. voorz. door L.F.A. Serrarens en N.C.H. Wijngaards. – Zutphen : Thieme, [1977]. – 131 p. : ill. ; 20 cm. – (Klassiek letterkundig pantheon ; 218). ISBN 90-03-21830-7
1.5.2: Het moordadich stuck van Balthasar Gerards, begaen aen den Doorluchtighen Prince van Oraignen : 1584 / van Jonkheer Jacob Duym (1606), vergeleken met Auriacus sive Libertas Saucia (1602) van Daniël Heinsius ; ingeleid en van aant. voorz. door L.F.A. Serrarens en N.C.H. Wijngaards. – Amsterdam : Huis aan de Drie Grachten, 1983. – 131 p. : ill. ; 20 cm. – (Klassieke letterkundig pantheon ; 218) Lit. opg.
1.6: De cloeck-moedighe ende stoute daet, van het innemen des Casteels van Breda en verlossinghe der stad / Jacob Duym ; bezorgd en ingeleid door Kees van Meel ; vert. door Ad van den Kieboom. – Breda : Boekhandel Hein van Kemenade, 1990. – 101 p. ; 21 cm. ISBN 90-71376-04-4
2: Oudt Batavien nu ghenaemt Holland : hoe, ende in wat manieren, ende van wien Hollandt, Zeelandt, ende Vrieslandt eerst bewoont is gheweest / auctore Saxone Grammatico ; mits-gaders des lands oude graven ende nieuwe gouverneurs: … Beschreven door Jacob Duym. – Tot Leyden : by Andries Clouck, in den ghecroonden Enghel, 1606. – ill. ; in-8
De “Historie der Gouverneurs … mids-gaders de Stad-houders” met afz. titelbl., door doorl. pag. en sign. – De portr. van de graven naar de tekeningen van Willem Willemsz Thibaut. – Later ook anoniem verschenen o.d.t.: Beschrijvinghe van Out-Batavien. – Met drukkersmerk, ill. en portr. in hsn. – Van Someren (Portr.) I-92.
Plaatsingscode UB Leiden: 1157 F 22 [het exemplaar met signatuur 396 G 10 is zoek]
3.1: Corte historische beschryvinghe der Nederlandscher oorlogen, vanden beginne ende aenvangh aff der beroerten tot het twaelff-jaerich bestandt toe … / D.I.I.D. – Tot Arnhem, : by Jan Janssoon …, 1612. – 213 p. : ill. ; in-8. – A-N 8 O 4 (O3 als O5). D.I.I.D. is: Door Jonkheer Jacob Duym.
Plaatsingscode UB Leiden: 916 G 18; 1008 H 1: 2
3.2: Corte historische beschryvinghe der Nederlandscher oorloghen, vanden beginne ende aenvangh aff der Beroerten tot het twaelfljaerich Bestandt toe … : Met d’Articulen van t’Bestandt ende Verclaringhe van dien / D.I.I.D.. – Arnhem : I. Ianszen, 1614. – in-8. – A-L 8 M 8(-M8) N 8 O 4 (O3 gesig. ‘O5’). D.I.I.D. = Door Jonkheer Jacob Duym.
Plaatsingscode UB Leiden: 396 G 11: 2; 1158 F 10
3.3: Corte historische beschryvinghe der Nederlandtsche oorlogen. : Beginnende vanden aenvangh der Nederlandtsche beroerten, tot den jare 1635. incluys. Waer in verhaelt worden, den oorsprongh, voortganck &c. belegeringhe van steden, velt-slaghen soo te water als te lande &c. onder de regeringe vande coningen van Hispanien ter eender, ende de H.M. Heeren Staten Generael ter ander zijde. Midtsgaders de afbeeldinghen der gouverneurs ende stedehouders, die gheduerende den oorloghe, aen beyde zijden geregeert hebben, etc. – Tot Amsterdam, : voor Ian Evertsz. Cloppenburgh …, 1635. – 278 p. ; in-8
Auteur: Jacob Duym. – Toegevoegd aan: Beschrivinge van ovt Batavien met de antiquiteyten vandien … – t’Amsterdam : by Ian E. Clopp¯eburgh, 1636.
Deze editie niet in UB Leiden, wel in OB Rotterdam, UB Tilburg, VU Amsterdam
3.4: In: Beschrivinge van ovt Batavien met de antiquiteyten vandien : mitsgaders d’afbeeldinge, afcomst ende historie der … graven van Hollant, Zeelant ende Vrieslant etc: Als oock een Corte beschrivinghe der Nederlansche oorlogen … – t’Amsterdam : by Ian E. Clopp¯eburgh, 1636. – [14], 442, 278, [2] p. : ill. ; in-8. – A-2E8 2F4 3A-3R 8 3S4 (3S4 blanco). Auteur: Petrus Scriverius. – Met afz. titel: Corte historische beschryvinghe der Nederlandtsche oorlogen … / [door Jacob Duym] – Tot Amsterdam, : voor Ian Evertsz. Cloppenburgh, 1635. – Van Doorninck dl. II p. 78.
3.5: Beschrivinge van ovt Batavien met de antiquiteyten vandien : mitsgaders d’afbeeldinge, afcomst ende historie der … graven van Hollant, Zeelant ende Vrieslant etc: Als oock een Corte beschrivinghe der Nederlansche oorlogen … – t’Amsterdam : by Broer Iansz, 1646. – [14], 442, 320 p. : ill. ; in-8. – A-2E8 2F4 3A-3V8
Auteur: Petrus Scriverius. – Met afz. titel: Corte historische beschryvinghe der Nederlandtsche oorlogen … / [door Jacob Duym]. – Van Someren I, 92c.
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden IV (Haarlem, 1858) 428-429
Allgemeine Deutsche Biographie 5 (Leipzig, 1877) 502 (Martin)
Biographie Nationale de Belgique 6 (Bruxelles, 1878) 404-404 (E. Van Even)
Nationaal Biografisch Woordenboek : niet opgenomen
Nieuw Ne de rlandsch Biografisch Woord en boek I (Leid en , 1911) 775-776 (A.W.Sijthoff)
S. de Wind, Bibliotheek van Nederlandsche geschiedschrijvers, 376, 580-582
Repertorium van geschiedschrijvers in Nederland 1500-1800 / samengest. door E.O.G. Haitsma Mulier, G.A.C. van der Lem ; met medew. van P. Knevel. – Den Haag : Nederlands Historisch Genootschap, 1990. – XVII, 470 p. ; 25 cm. – (Bibliografische reeks van het Nederlands Historisch Genootschap, ISSN 0169-7641 ; 7). Rugtitel: Repertorium geschiedschrijvers, 1500-1800. – Met lit. opg., reg. ISBN 90-73069-04-1 geb., nr. 153
Van rebel tot Vader des Vaderlands : Oranje in de vroegmoderne literatuur / Jan Bloemendal. In: De muze en de mythe : over de literaire verwerking van het verleden: (2007), p. 57-67. Met lit. opg.
Jacob Duym en de Leidse rederijkers / Johan Koppenol. In: Neerlandistiek.nl : wetenschappelijk tijdschrift voor de Nederlandse Taal- en Letterkunde, ISSN 1567-6633: vol. 01 (2001), afl. 11 (13 nov), pag. 1-23.
Ons tragisch erfgoed : de ‘Spiegel der eerbaerheyt’ (1600) van Jacob Duym / [door] Agnes Sneller. – Budapest : Studierichting Nederlandse Taal en Cultuur, Károli Gáspár Protestantse Universiteit. In: Károli-studies : Hongaarse bijdragen tot de Neerlandistiek = Károli-tanulmányok : a Károli Gáspár Református Egyetem Holland nyelv és kultúra Tanszéke tanárainak esszéi a néderlandisztika tárgykörebÿîol: (2000), p. 42-56.
[Over: Duym, Jacob. Het moordadich stvck van Balthasar Gerards, begaen aen den Doorluchtighen Prince van Oraignen, 1584. Vergeleken met Auriacus sive libertas saucia (1602) van Daniël Heinsius, ingel. en van aant. voorz. door Serrarens, L.F.A. en Wijngaards, N.C.H. Zutphen, [1977]] / G. Kazemier
In: Tijdschrift voor Nederlandsche taal- en letterkunde, ISSN 0040-7550: vol. 93 (1977), afl. 1-2, pag. 98-105.
[Over: Duym, Jacob. Het moordadich stvck van Balthasar Gerards, begaen aen den doorluchtighen Prince van Oraignen, 1584. Vergeleken met Auriacus sive libertas saucia (1602) van Daniël Heinsius, ingel. en van aant. voorz. door Serrarens, L.F.A. en Wijngaards, N.C.H. Zutphen, [1977]]
In: Leuvensche bijdragen op het gebied van de Germaansche philologie en in ‘t bijzonder van de Nederlandsche dialectkunde, ISSN 0024-1482: vol. 68 (1979), afl. 1, pag. 105-111.
[Over: Duym, Jacob. Het moordadich stvck van Balthasar Gerards, begaen aen den Doorluchtighen Prince van Oraignen, 1584. Vergeleken met Auriacus sive libertas saucia (1602) van Daniël Heinsius, ingel. en van aant. voorz. door Serrarens, L.F.A. en Wijngaards, N.C.H. Zutphen, [1977]]
In: Spiegel der letteren : tijdschrift voor Nederlandse literatuurgeschiedenis en voor literatuurwetenschap, ISSN 0038-7479: vol. 19 (1977), afl. 3-4 (dec), pag. 307-309.
Typen van toneelinrichting bij de rederijkers : de opvattingen van Endepols en Kernodle kritisch onderzocht, en geconfronteerd met conclusies op grond van werken van Jacob Duym en Willem van Haecht / [door] W.M.H. Hummelen. In: Studia Neerlandica : driemaandelijks tijdschrift voor neerlandistiek: vol. 1 (1970), afl. 2, pag. 51-109.
Over de tooneelspelen van den Leidschen rederijker Jacob Duym / door Klaas Poll. – Groningen : J.B. Huber, 1898. – 180 p. ; 24 cm
Proefschrift Groningen. – Ook beschikbaar in microvorm.