Karmelieter monnik, daarna hervormd predikant
Brugge, ca. 1527 – Antwerpen, 4 oktober 1564
Biografie
Al op jonge leeftijd trad Christoffel Fabritius (ook bekend als Christophorus, de Smit of de Smet) toe tot de orde van der karmelieten in Brugge. Daar was hij getuige van de dood op de brandstapel van een karmeliet uit Gent, Karel de Koninck, op 27 april 1557. In 1561 verliet Christoffel zijn orde en nam hij de wijk naar Engeland. Daar las hij voor en preekte hij in de Nederlandse vluchtelingengemeente te Londen . In november van dat jaar trouwde hij met de Vlaamse Maria van Graffscepen. In 1562 was hij werkzaam als predikant ‘onder het kruis’ in Antwerpen, maar aan het einde van het jaar keerde hij naar Londen terug. In 1563 was hij werkzaam als wever in Sandwich , tot hij in oktober weer naar Vlaanderen trok. Als plaatsen waar hij preekte worden Grevelingen, Broekburg en Cassel genoemd. Daarna stond hij weer in Antwerpen, van waaruit hij ook Brugge en Gent bediende. Op 1 juli 1564 werd hij gearresteerd en op 4 oktober 1564 vond hij de marteldood op de brandstapel. Geruchten gingen dat er mannen uit Holland waren gekomen om hem met geweld uit de gevangenis te bevrijden, zoals wel vaker gelukt was met gevangengenomen predikanten of andere protestantse gelovigen. Maar in het geval van Fabritius zouden zij te laat zijn gekomen. Kort nadien zou er op de markt in Antwerpen een met bloed geschreven brief zijn aangeplakt, waarin beloofd werd dat de dood van Fabritius gewroken zou worden. Zijn dood op de brandstapel was ook de laatste vóór het Wonderjaar 1566. Overigens had de landvoogdes, Margaretha van Parma, op zijn terechtstelling aangedrongen. Tegelijkertijd echter werd de predikant die samen met Fabritius was gearresteerd, Olivier de Bock, niet ter dood veroordeeld, maar uit het land verbannen, op voorspraak van Frederik III, keurvorst van de Palts, waar deze predikant werkzaam was geweest.
Anton van der Lem
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden : niet opgenomen
Biografisch Lexicon voor de Geschiedenis van het Nederlandse Protestantisme 3 (Kampen, 1988) 110-111 (A. de Groot)
Biographie Nationale de Belgique : niet opgenomen
Nationaal Biografisch Woordenboek : niet opgenomen
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek VIII (Leiden, 1930) 523-524 (F.S. Knipscheer)
Nouvelle Biographie Nationale : niet opgenomen
Antwerpen in de tijd van de Reformatie : ondergronds protestantisme in een handelsmetropool 1550-1577 / Guido Marnef. – Amsterdam : Meulenhoff ; Antwerpen : Kritak, cop. 1996., p. 124.
Das Hungerjahr 1566 : eine Studie zur Geschichte des niederländischen Frühproletariats und seiner Revolution / Erich Kuttner ; hrsg. und eingeleitet von Maximilian Ingenthron. – Mannheim : Palatium Verlag, 1997. – 535 p. ; 21 cm. – (Mannheimer historische Forschungen ; Bd. 13). Met bibliografie en index. ISBN 3-920671-30-9, p. 286.
Bibliotheca reformatoria Neerlandica : geschriften uit den tijd der Hervorming in de Nederlanden / opnieuw uitg. en van inl. en aant. voorz. door S. Cramer en F. Pijper. – ‘s-Gravenhage : Nijhoff, 1903-1914. – 10 dl. ; 28 cm. Horst 95.
Wilhelm von Oranien und der Niederländische Aufstand / von Felix Rachfahl. – Haag : Nijhoff, 1906-1924. – 3 dl. : deel II, p. 456.
Historie ende gheschiedenisse van de verraderlijcke ghevanghenisse der vromer ende godtsaligher mannen Christophori Fabritij … ende Oliverij Bockij […]. – Nu anderwerf verbetert ende vermeerdert. – Haerlem : Gillis Rooman, voor Cornelis Claesz. te Amsterdam, 1593. – in-8
Toegeschreven aan: Joris Wybo (Bibl. Belg.). – Oorspr. uitg.: 1565. – Knuttel (Bibl.) p.142. – BRN VIII, 277 noot 2. – Moes / Burger 341. – Laceulle (Haarlemse drukkers) 84. – Bibliotheca Belgica H-145. – Wieder 106.
Een corte beschrijvinghe van een jonghe dochter die tot Brussel levendich ghedolven is om het woordt des Heeren, int iaer 1597. Noch is hier by gevoecht een liedeken, ghemaeckt van de selve jonge dochter, die genaemt was Anneken Wtenhove, ende men singhet op de voyse: ick ben niet als de pluyme, &c. Noch een nieu liedeken, op de doodt ende begraeffenisse van Wilhelmus van Nassou hooch-loflicker memorien prince van Oraengien: op de wijse, Eradi Majo. Noch is hier by gevoecht een seer schoon liedeken van Christoffel Fabritius, dienaer des goddelicken woorts binnen Antwerpen, op de wijse: vanden 44. psalm: Wy hebben gehoort, &c.. – [S.l : s.n.], 1610. – in-4. – A4
Plaatsingscode UB Leiden: Thyspf 985 (voorheen: 961).
Historie ende gheschiedenisse van de verraderlijcke ghevanghenisse der vromer ende godtsaligher mannen Christophori Fabritij … ende Oliverij Bockij … waer van den eenen tot een sieckelicke ende ellendighe verlossinghe ghecomen is, ende den anderen wreedelick vermoort ende ten viere op gheoffert. – Nu anderwerf verbetert ende vermeerdert. – [S.l.], 1565. – .. p. ; in-8
Plaatsingscode UB Leiden: THYSIA 2457