Antwerpen, 1522 – Beveren (Waas), 4 april 1585
Biografie
De Latijnse schoolmeester Johannes Blommaerts, beter gekend onder zijn gelatiniseerde humanistennaam Florianus , kende een groot succes met de vertaling van klassieke meesterwerken, zoals de Metamorphosen van de Romeinse dichter Ovidius (1552). Als literator werkte Florianus niet uitsluitend aan vertaalopdrachten maar legde hij zich ook toe op de studie van de Latijnse taal. Zo schreef Florianus in 1557 een beknopte grammatica bestemd voor Latijnse scholen. Hij toonde ook een grote belangstelling voor de historische geografie, die vanaf de zestiende eeuw, onder invloed van de Renaissance en de ontdekkingsreizen, een heuse heropleving kende. Johannes Blommaerts verwierf vooral naamsbekendheid toen hij in opdracht van drukker Christoffel Plantijn (ca. 1520-1589) een Franstalige vertaling verzorgde van het populaire volksverhaal van Reinaert de Vos. Het boek verscheen in 1566, niet toevallig het jaar waarin de Beeldenstorm in alle hevigheid uitbrak en het Spaans-Habsburgse gezag op zijn grondvesten deed daveren. Het duurde dan ook niet lang vooraleer de vertaalde Reinaerteditie, op bevel van de hertog van Alva, een plaats kreeg op de Index librorum prohibitorum (1566-1570) . De subversieve en vaak blasfemische inhoud van het Reynaertverhaal was hieraan niet vreemd. Zoals zovelen van zijn tijdgenoten had ook Florianus zich bekeerd tot het gereformeerde geloof. Bevreesd voor de katholieke censuur en geloofsvervolging ontvluchtte Florianus zijn uitvalsbasis Antwerpen en trok hij naar veiliger oorden. In Oost-Friesland vond de humanist een nieuwe thuishaven, eerst in Emden en Norden, later in 1574-1575 in Pilsum. Tijdens zijn Noord-Nederlandse ballingschap groeide Florianus uit tot een gerespecteerd predikant. Hij genoot binnen protestantse kringen steeds meer aanzien waardoor hij op de Nationale Synode van Middelburg in 1581 gevraagd werd om de sermoenen van Johannes Calvijn bij het Boek Job ‘in duytsch over te setten’. Na Friesland kwam dus ook Zeeland aan de beurt waar Florianus zijn reformatorische ideeën verspreidde in Sint-Maartensdijk en Scherpenisse. In 1582 ten slotte vinden we hem terug als prediker in Zuid-Holland, meer bepaald te Spijkenisse. Door de successen van de calvinistische opstandelingen in de Nederlandse Opstand zag Johannes in 1583 zijn kans om terug te keren naar zijn vaderland. Tussen 1583 en 1585 vestigde hij zich in het calvinistische Brussel en zette daar zijn geloofsactiviteiten voort. Kort na zijn aankomst werd de stad belegerd door het Spaanse leger van landvoogd Alexander Farnese, hertog van Parma (1545-1592). Bedreigd door hongersnood tekenden de Brusselaars op 10 maart 1585 hun overgave. Het protestantse garnizoen en alle predikanten kregen een vrijgeleide om de stad te verlaten. In weerwil van eerdere belofte werd Florianus in Lier door Spaanse ruiters aangehouden (hij had geen geldig paspoort) en overgebracht naar kasteel Singelberg in Beveren, vanwaar de hertog het beleg van Antwerpen op zich nam. Daar probeerde de landvoogd zijn gevangene te overtuigen om zijn dwaalleer te verzaken, maar de vurige predikant wilde van geen wijken weten. Ook het bezoek van Robert van Melun, burggraaf van Gent en luitenant van Parma, maakte weinig indruk. Florianus verklaarde zich bereid te sterven als martelaar van het ware geloof, en zo geschiedde. Op 4 april 1585 werd Florianus, onder grote belangstelling van soldaten en omwonenden, uit de gevangenis van Singelberg geleid en naar een nabijgelegen waterput gebracht. Vastgenaaid in een zak stierf Florianus een gruwelijke verdrinkingsdood. Nog diezelfde dag liet Robert van Melun het leven bij de aanslag op de Farnesebrug te Kallo. Vele protestantse geloofsgenoten zagen hierin het ultieme bewijs van de goddelijke wraak voor een wrede en onverdiende marteldood, wat hem een plaats opleverde in het populaire en breed gelezen martelarenboek van Adriaan Van Haemstede.
Werken
- Nederlandse vertaling van de Metamorphose van de Romeinse dichter Ovidius (Antwerpen, 1552)
- De totius Africae descriptione , Latijnse vertaling van het Italiaanse geografische werk Della descrittione dell’ Afrika et delle cose notabili che iui sono , een beschrijving van het Noord-Afrikaanse continent door de Moor Hasan Ibn Mohammed al-Fasi alias Leo Africanus (Antwerpen, 1556)
- Een beknopte Latijnse schoolgrammatica Grammatica latina compendio redacta (Antwerpen, 1557)
- Franse vertaling van ‘ Reynaert de Vos. Een seer ghenouchlicke ende vermakelicke historie in’t franchouyse ende nederduytsch’ (Antwerpen, 1566)
- Nederlandse vertaling van het Latijnse werk van Johannes Calvijns brieven van apostel Paulus’ (Emden, 1566)
- Een geografische kaart van het grondgebied Oost-Friesland, ‘Frisiae orientalis descriptio’ (1574?). In 1579 door Abraham Ortelius in zijn ‘Theatrum orbis’ gepubliceerd.
- Nederlandse vertaling van ‘De handelingen der Apostelen’ van Johannes Calvijn (Leiden, 1582).
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden VI (Haarlem, 1859) 114
Biographie Nationale de Belgique VII (Bruxelles, 1880-1883) 116-117 (Ch. Rahlenbeek)
Nationaal Biografisch Woordenboek : niet opgenomen
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek IV (Leiden, 1918) 604-606 (A.A. van Schelven)