Moordenaar van prins Willem van Oranje
Vuillafans (Franche-Comté), – Delft, .. juli 1584
Een biografische schets hieronder in Van der Aa. In de populaire Nederlandse televisiekwis Twee voor twaalf , luidde onlangs een van de vragen hoe de man heette die Willem van Oranje om het leven had gebracht. Daarbij werd gezegd dat hij een Fransman was. De kandidaten hadden het antwoord goed, maar merkten op dat deze toch niet uit Frankrijk kwam. Zij hadden gelijk. De man kwam uit een dorpje in het Vrijgraafschap Bourgondië, dat pas door Lodewijk XIV voor Frankrijk werd veroverd. Tijdens het leven van Oranje en Balthasar Gerards behoorde het aan het Huis van Oostenrijk, dus Gerards was een onderdaan van Filips II. Hoe de redactie van Twee voor twaalf daar dan bij kwam? Vermoedelijk door een populaire museumgids over Willem van Oranje van het Rijksmuseum Amsterdam, waarin deze fout werd gemaakt.
Anton van der Lem
Bron
R.C. Bakhuizen van den Brink, ‘De confessie van den moordenaar’, in: idem, Studiën en schetsen (5 dln., Amsterdam, 1863-1913) 551-592, bevattende de verhoren en de bekentenis van Balthasar Gerards.
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden VII (Haarlem, 1862) 116-119
Biographie Nationale de Belgique: niet opgenomen Nationaal Biografisch Woordenboek : niet opgenomen
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek: niet opgenomen
Biographie Nationale : niet opgenomen
Willem van Oranje / Daniel R. Horst ; fotografie Afdeling Beeld van het Rijksmuseum en andere instellingen die in de bijschriften zijn vermeld. – Amsterdam : Rijksmuseum, [2013], ©2013. – 70 pagina’s : illustraties ; 18 cm
Met literatuuropgave. ISBN 978-90-71450-59-4 (paperback) Het proces Balthazar Gerards (1584) / Gretha Donker en Sjoerd Faber. – ill. In: Historische rechtszaken: (2005), p. 73-86
`Een gruwelijke straf’, en `Bekentenis van Balthasar Gerards’ moord op Willem van Oranje’, pp. 82-85 in: De verdieping van Nederland : duizend jaar Nederland aan de hand van topstukken uit de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief = Legacy of the Netherlands : a thousand years of Dutch history based on treasures from the Koninklijke Bibliotheek and the Nationaal Archief / red. Deirdre Carasso, Martine Gosselink, Reinder Storm ; tekstred. Heleen Dongelmans-Mac Lean ; tekstbijdragen Lia de Boer … [et al.]. – Amsterdam : De Buitenkant ; De Haag : Koninklijke Bibliotheek ; Den Haag : Nationaal Archief, [2004]. – 224 p. : ill. ; 18 cm ISBN 90-76452-65-2.
Balthasar G. / Peter Paul de Baar, Els Kloek, Tom van der Meer. – Amsterdam : Syndikaat, cop. 1984. – 124 p. : ill. ; 17×17 cm
Ondertitel op omslag: Het relaas van een katholieke jongen die Willem van Oranje vermoordde en bijna heilig verklaard werd. – Met lit. opg. ISBN 90-6719-002-0
Balthazar Gerards : moordenaar en martelaar / door Nanne Bosma. – Amsterdam : Rodopi, 1983. – 116 p. : ill. ; 22 cm. – (Serie-uitgave van het Genootschap Delfia Batavorum ; 10). Met lit. opg.. ISBN 90-6203-635-X
De verhalen over de dood van Balthasar Gérard / door Pater Gerlach O.F.M. Cap.. – Tilburg : Bergmans, 1949. – 58 p. : ill. ; 25 cm. – (Historisch Tijdschrift. Serie studies ; no.7)
Historie Balthazars Gerardt, alias Serach, die den tyran van Tnederlandt den Prince van Orangie doorschoten heeft: ende is daerom duer grouwelijcke ende vele tormenten binnen de stadt van Delft openbaerlijck ghedoodt : … 1584 / vermeerderd met toelichtingen en eene wederlegging. – Amsterdam : Scheffer, 1900. – 18 p. ; 24 cm. Overdr. uit: Amsterdamsch Zondagsblad tot Getuigenis der Waarheid. – 1899
Het latijnsche origineel van Les Cruels et Horribles Tormens de Balthazar Gerard / R. Fruin. – 1893 In: Bijdragen voor vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde (1893), pag. 135-145.
Nog iets over Balthasar Gerard / A. van Lommel. – [S.l. : s.n.], [1882]. – Twee overdr. uit: De Tijd, en het Dagblad van Z.H. en ‘s-Gravenhage, 25 maart 1882. – Ook beschikbaar in microvorm.
Over een brief van den kardinaal Baronius aan een onbekende betreffende het martelaarschap van Balt. Gerard / R. Fruin. – [1882]. – 14, 9 p. ; 21 cm. Hierbij: Nog eens over een brief van den kardinaal Baronius betreffende het martelaarschap van Balt. Gerard. – In: Verslagen en mededelingen der Koninklijke Akademie van Wetenschappen, afd. Letterkunde, 2e reeks.
Nog eens over een brief van den kardinaal Baronius betreffende het martelaarschap van Balt. Gerard / door R. Fruin. – Amsterdam : Müller, 1882. – 9 p. ; 23 cm. Overdr. uit: Verslagen en meded. der Kon.Ak. v. Wet., afd. Letterkunde. 2ereeks, dl.11.
Assassinat de Guillaume le Taciturne par Balthasar Gérard / par M. Gachard. – [S.l. : s.n.], [s.a., ca. 1856]. – 37 p. ; 21 cm
Overdruk uit: Bulletin de l’Académie Royale de Belgique ; t. 23, no. 10.
Recherches critiques et historiques sur la confession de Balthazar Gérard / par Arendt. – [Bruxelles : s.n.], [ca. 1853]. – 59 p. ; 21
Overdr. uit: Appendix au Bulletins de l’Académie Royale de Belgique ; année 1853.
Plaatsingscode UB Leiden: 1148 F 30
Les cruels et horribles tourments de Balthazar Gerard, assassin de Guillaume de Nassau, Prince d’Orange. – Gand : Librairie Ancienne et Moderne de Duquesne ; Paris : Librairie Curieuse et Historique d’Aug. Aubry, 1856. – 29 p. ; 18 cm. Herdr. van de uitg.: Paris : Jean du Carroy, 1584. – Knuttel 695.
Recherches critiques et historiques sur la confession de Balthazar Gérard / par Arendt. – [Bruxelles : s.n.], [ca. 1853]. – 59 p. ; 21
Overdr. uit: Appendix au Bulletins de l’Académie Royale de Belgique ; année 1853.
Correspondance de Guillaume le Taciturne, prince d’Orange, publiée pour la première fois : suivie de pièces inédites sur l’assassinat de ce prince et sur les récompenses accordées par Philippe II à la famille de Balthazar Gérard / par M. Gachard. – Bruxelles [etc.] : A. Vandale ; C. Muquardt, 1847-1866. – 6 dln. ; 22 cm.
Een Ghedenck-boeck, het welck, ons leert aen al het quat en den grooten moetwil van de Spaingnaerden en haren aenhanck ons aenghedaen te ghedencken, ende de groote liefde ende trou vanden princen uyt den huyse van Nassau, aen ons betoont, eeuwelick te onthouden. : Speel-wijs in dicht ghestelt / door Jacob Duym. – Ghedr. tot Leyden : by Henr. Lodowijcxszoon van Haestens, 1606. – 6 stkn., 1 bd. : titelafb., portr. ; in-4. – *-3* 4 A-G 4 , 2 A-H 4 , a-i 4 , 3 A-G 4 , 4 A-G 4, 5 A-g 4 5 [H]1
Bevat, met afz. titelbl. en sign.: Een Nassavshce [sic] Perseus, verlosser van Andromeda, ofte De Nederlantsche Maeght. – Het moordadich stuck van Balth. Gerards. – Benoude belegheringe der stad Leyden. – Belegheringhe der stadt Antwerpen. – De cloeck-moedighe ende stoute daet, van het innemen des casteels van Breda. – Een bewys dat beter is eenen goeden crijgh dan eenen gheveynsden peys.
Plaatsingscode UB Leiden: 707 C 4 (zonder voorwerk); 1089 B 41; THYSIA 2526
Warhafftige unnd eigentliche Beschreibung, was Gestalt Graff Wilhelm von Nassauw, Printz von Arangien umbkommen : auch mit was Tormenten, Marter und Peinen Balthasar Serack, so die That gethan, derhalben zu Delfft in Holland vom Leben zum Todt gebracht. – Zu Cöllen : durch Niclaus Schreiber, 1584. – [7] p. : ill. ; 20 cm. Op het titelblad met de hand bijgeschreven: Von ein Jesuiter zu Coln erlogen den 10 Augusti. – Van Someren 108. – VD 16.1, W483.
Warhafftige und eigentliche Beschreibung, von der Geburt, Leben und Strben dess Printzen von Orangien, Graff Wilhelm vonn Nassauw, umbkommen ist : auch mit was Tormenten, Marter und Pein Balthasar Serack, so die That gethan, derhalben zu Delfft in Hollandt vom Leben zum Tod gebracht. – Zu Cölln : bey Johan Büchsenmechr, 1584. – [16] p. : ill. ; 20 cm. Knuttel 696. – VD 16.1, W 480.
Copye uut Delft vant claghelijck feyt te Delft gheschiet hoe door belooften vanden prince van Parma eenen met naemen Balthasar Serack eenen Bourgonion hemmverstout heeft ons te beroven van onsen beschermer den edelen prince van Orangien den X. Julii 1584 gheschiet : met eens deels den ghevanghen sijn confessie. – [S.l.] : [s.n.], 1584. – in-8. Het drukkersmerk is van Bruyn Harmansz Schinckel te Delft. – Van Someren 107. – Typographia Batava 1298.