Sneek, 11 november 1523 – Madrid, 15 december 1576
Fries rechtsgeleerde in dienst van koning Filips II.
Joachim Hopperus was een bekend rechtsgeleerde en bestuurder. Hij promoveerde in 1553 in Leuven tot doctor in de rechten op De iuris arte (Over de kunst van het recht) en werd er vervolgens hoogleraar. Hij was een protagonist van Viglius , door wiens toedoen hij op 23 november 1554 benoemd werd tot raadsheer in de Grote Raad van Mechelen. In 1561 werd hij raadsheer in de Geheime Raad, waarin hij een betrouwbare steun was van de voorzitter van de raad, Viglius, die hem ook toegang gaf tot de Raad van State. Hij was ook nauw betrokken bij de oprichting van de universiteit te Dowaai in 1562. In december 1564 nam hij zelfs, tijdens Viglius’ ziekte, de leiding van de staatszaken op zich. Gezien zijn onderdanigheid jegens de landvoogdes kreeg hij de bijnaam Oui Madame (Ja Mevrouw).
Bij de kwestie van nieuwe benoemingen in de Geheime Raad ter ontlasting van Viglius in 1565, werd Hopperus aangewezen als plaatsvervanger van Karel Tisnacq , zegelbewaarder naast Filips II. Hopperus vertrok in het begin van 1566 naar Spanje. Om de koning in te lichten over de situatie in de Nederlanden schreef hij in het Spaans een geschiedenis van de recente gebeurtenissen. Alva liet deze geschiedenis in het Frans voorlezen tijdens de eerste zittingen van de Raad van Beroerten in Brussel. Het verhaal van Hopperus circuleerde in verschillende versies in de Nederlanden en Spanje. P.C. Hooft maakte er gebruik van in zijn Nederlandsche Historiën. De Spaanse geschiedschrijver Luis Cabrera de Córdoba (1559?-1623) verwerkte het in zijn biografie van Filips II (Madrid 1619). Het werk van Hopperus verscheen pas zelfstandig onder de titel Recueil et Mémorial des Troubles des Pays Bas du Roy (1559-1566). Nog in 1902 fungeerde zijn werk als uitgangspunt voor een bronnenkritisch onderzoek van de Duitse historicus Ernst Marx in zijn Studiën zur Geschichte des niederländischen Aufstandes (Leipzig 1902).
Door de terugkeer van Karel Tisnacq uit Spanje naar de Nederlanden werd Joachim Hopperus in 1569 benoemd tot lid van de Raad van State en zegelbewaarder naast Filips II. Voor deze functie kreeg hij een jaarlijkse wedde van 3000 pond. In deze functie adviseerde hij Filips II in de Nederlanden een gematigde koers te varen. Zijn mémoires en briefwisseling met Viglius, pas in het begin van de achttiende eeuw gepubliceerd, zijn een belangrijke bron voor de kennis van de Opstand in de Nederlanden. Naast zijn drukke bestuursfuncties bezorgde Hopperus nog een uitgave van de Psalmen.
Hopperus was gehuwd met Christine Bertolf, dochter van Grégoire Bertolf, voorzitter van de Raad van Friesland. Deze laatste was reeds in 1527 te Leeuwarden overleden. Hopperus stierf te Madrid op 15 december 1576 in de leeftijd van 53 jaar, zijn weduwe met acht kinderen nalatende. Eén zoon, Grégoire, geboren te Leuven in 1557, kreeg een koninklijke prebende van het kapittel van St.-Baafs te Gent op de leeftijd van tien jaar. Toen hij op latere leeftijd geen neiging tot de geestelijke stand voelde, stond hij deze prebende af aan zijn broer Cajus Antonius. Grégoire werd in 1598 raadsheer in de Grote Raad van Mechelen.
Michel Baelde / Anton van der Lem
Werken
Vita Viglii ab Aytta Zuichemi ab ipso Viglio scripta, ejusque, nec non Joachimi Hopperi et Joannis Baptistæ Tassii Opera historica aliaque analecta ad historiam scissi Belgii potissimum attinentia … / collegit, digessit, notisque illustravit C.P. Hoynck van Papendrecht … – Hagæ Comitum, : apud Gerardum Block, 1743. – 3 dl. : portr. ; in-4. Franse titel: Analecta Belgica. – BSB 17, p. 263.
Plaatsingscode UB Leiden: 390 B 15-20
Mémoires de Viglius et d’Hopperus sur le commencement des troubles des Pays-Bas / avec notices et annotations par Alph. Wauters. – Bruxelles : Heussner [etc.] ; La Haye : Nijhoff, 1858. – XXIV, 392 p. ; 23 cm. – (Publications de la Société de l’Histoire de Belgique. 1re série, XVIe siècle ; 2) (Collection de mémoires relatifs à l’histoire de Belgique). Reg.
Plaatsingscode UB Leiden: 457 E 2
Mémoires de Viglius et d’Hopperus sur le commencement des troubles des Pays-Bas / avec notices et annotations par Alph Wauters. – [Faks.-Ausg.]. – Nendeln/Liechtenstein : Kraus Reprint, 1977. – 392 p. ; 22 cm. – (Collection de mémoires relatifs à l’histoire de Belgique / Société de l’histoire de Belgique ; 2). Reprod. v.d. uitg. Bruxelles, Société de l’histoire de Belgique 1858.
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden VIII (tweede stuk) (Haarlem, 1867) 1253-1259
Biographie Nationale de Belgique IX (Bruxelles, 1886-1887) 466-468 (Charles Rahlenbeek)
Nationaal Biografisch Woordenboek : niet opgenomen.
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek VII (Leiden, 1927) 622-623 (H. Brugmans)
Alba : general and servant to the crown / editors Maurits Ebben, Margriet Lacy-Bruijn, Rolof van Hövell tot Westerflier ; advisory committee: Jaap R. Bruijn, Alastair Duke, Simon Groenveld. – Rotterdam : Karwansaray Publishers, 2013. Zie index.
Joachim Hopperus en Willem van Oranje, 1566-1576 / [Gustaaf Janssens]. In: The quintessence of lives : intellectual biographies in the Low Countries, presented to Jan Roegiers: (2010), p. 29-42
Een Delftse boekencatalogus uit 1573 / Sabrina Corbellini en Gerrit Verhoeven. In: Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis, ISSN 1381-0065: vol. 11 (2004), pag. 29-49, 207-208. Met samenvatting in het Engels.
In skildere portret fan Joachim Hopperus / Oebele Vries. In: Fryslân : nieuwsblad voor geschiedenis en cultuur, ISSN 1383-6560: vol. 2 (1996), afl. 4 (dec), pag. 6-7.
Gustaaf Janssens, Hopperus, Joachim, in: The Oxford Encyclopaedia of the Reformation, II (New-York – Oxford, 1996), p. 254-255.
Hopperus tirannenbestrijder? / E.H. Waterbolk In: Omtrekkende bewegingen: (1995), p. 69-87.
Viglius van Aytta en Joachim Hopperus tegenover de Nederlandse opstand / F. Postma. In: Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden, ISSN 0165-0505: vol. 102 (1987), afl. 1, pag. 29-43.
“Barmhartig en rechtvaardig”. Visies van L. Villavicencio en J. Hopperus op de taak van de koning / G. Janssens. In: État et religion: (1986), p. 25-42.
Joachim Hopperus, een Fries rechtsgeleerde in dienst van Filips II / [door] G. Janssens. – Leuven : Departement Geschiedenis van de Katholieke Universiteit te Leuven, 1982. – [15] p. ; 24 cm. – (Historica Lovaniensia ; 125). Overdr. uit: Recht en instellingen in de Oude Nederlanden tijdens de Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd : liber amicorum Jan Buntinx. – P. 419-433. – (Symbolae Facultatis Litterarum et Philosphiae Lovaniensis. Ser. A ; nr. 10).
Baelde, Collaterale raden, 269-270.
Doctrina y oficio del rey segun el consejero Hoppero (J. Hopperus) / G. Janssens In: Lias : sources and documents relating to the early modern history of ideas, ISSN 0304-0003: vol. 9 (1982), pag. 137-16.
De tachtigjarige oorlog / door J. Romein, B.W. Schaper, A.C.J. de Vrankrijker, R.E.J. Weber, J.W. Wijn. – Amsterdam : “Elsevier”, 1941. – 304 p. : ill., krt. ; 26 cm, pp. 15 en 29.
In werkelijkheid geschreven door J. Presser met medew. van Romein, de Vrankrijker, Weber en Wijn. De naam van Schaper werd door Presser “geleend”. – Zie: De Jong, no. 1016. – Met lit.opg. – Boek wordt verfilmd Metamorfoze UBL.
Eenige mededeelingen omtrent Joachim Hopperus en de briefwisseling tusschen hem en Viglius van Aytta / J.H. Beucker Andreae. – Workum, 1848. – .. p. ; 8. Overdr. uit: de Vrije Fries.
Filipe Segundo, Rey de España. / Luis Cabrera de Cordoba. – [S.l.] : [s.n.], [1619] (Madrid : L. Sanchez, inpresor del Rey, 1619). – [8], 1176 (i.e. 1182), [60] p. ; in-8. Met gegrav. titelbl. (gegrav. door P. Perret, 1619). – Niet verder verschenen. – Graesse II, p.3. – Paulo y Dulcet II, 10. I. (1527-1583).
Plaatsingscode UB Leiden: 1012 A 20