Spaans edelman, gouverneur-generaal van de Nederlanden 1571-1573
Ca. 1540 – Madrid, 9 mei 1594
Biografie
De hertog van Medinaceli was lid van een van de hoogste adellijke families van Spanje, waardoor hem als vanzelf titels en belangrijke functies toekwamen. Hij was vicekoning van Sicilië 1557-1561 en vice-koning van Navarra 1564-1570. In zijn briefwisseling met de koning sprak hij vaak over de situatie in de Nederlanden en over maritieme aangelegenheden. Met kardinaal Granvelle en Gómez de Silva was Medinaceli voor een gematigde aanpak in de Nederlanden, tegen die van de havik Alva. In september 1571 werd Medinaceli benoemd door Filips II als opvolger van de hertog van Alva als gouverneur-generaal in de Nederlanden. Hij zou, gematigd van aard, het bewind van Alva moeten bijstellen. In november 1571 vertrok Medinaceli uit het Noord-Spaanse Laredo, maar barre weersomstandigheden dwongen de vloot tot terugkeer. In het volgende voorjaar was de situatie veranderd toen na de inname van Den Briel door de Watergeuzen verschillende andere steden in Holland en Zeeland de kant van de prins van Oranje kozen. Filips II wilde toen niet dat een ervaren militair als Alva de leiding zou overdragen aan een man met minder militaire ervaring zoals Medinaceli. Toch werd Medinaceli naar de Nederlanden gestuurd in afwachting van een geschikt moment voor het aflossen van de wacht. Met de vloot van Medinaceli, bestaande uit 54 zeilen, voeren op 14 mei ook 2000 man Spaanse troepen mee, onder aanvoering van Julian Romero. Enige koopvaardijschepen werden door de geuzen buitgemaakt, maar Medinaceli zelf landde veilig op 11 juni 1572 in het Vlaamse Sluis . Vandaar reisde hij naar Brussel, waar hij werd toegejuicht als degene die het volk zou verlossen van het juk van de ijzeren hertog. Deze was echter niet van plan een duimbreed toe te geven, aangezien hij bij nader inzien wilde dat zijn zoon Fadrique hem zou opvolgen. Van begin af aan heeft hij Medinaceli tegengewerkt, die daardoor machteloos moest toezien hoe Alva hem buiten alle regeringszaken hield. Onder leiding van Alva nam Medinaceli nog wel deel aan de belegering van het door Lodewijk van Nassau bij verrassing ingenomen Bergen (Mons) in Henegouwen. Hij ondertekende mede de voorwaarden waarop Bergen zich overgaf. Bij het organiseren van de strafexpeditie tegen de opstandige steden kwam het echter herhaaldelijk tot hevige meningsverschillen tussen Alva en Medinaceli. Daarbij kozen de generaals van het leger de kant van Alva, zodat Medinaceli zich uit het leger terugtrok en zich vestigde in Grave en daarna in s-Hertogenbosch . Deze patstelling kon alleen door de koning doorbroken worden, die de hertog van Medinaceli van zijn taken onthief op 28 juli 1573. Op 6 november 1573 verliet hij de Nederlanden. Teruggekeerd in Spanje kreeg hij een hoffunctie toebedeeld, maar een rol van belang was voor hem niet meer weggelegd. Een enkele keer wordt Medinaceli verward met de hertog van Medina Sidonia, de aanvoerder van de Armada Invencible in 1588.
Anton van der Lem
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden XII, eerste stuk (Haarlem, 1869) 467
Biographie Nationale de Belgique XIV (Bruxelles, 1897) 221-226
Nationaal Biografisch Woordenboek : niet opgenomen
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek II (Leiden, 1912) 888-889 (S.P. Haak)
J.G.C. de Wolf, Burocracia y tiempo como actores en el proceso de decisión. La sucesión del gran duque de Alba en el gobierno de los Países Bajos , Cuadernos de Historia Moderna 28 (2003) 99-124
Juan de la Cerda, hertog van Medina-Celi / G. Janssens. In: Spiegel historiael : maandblad voor geschiedenis en archeologie, ISSN 0038-7487: vol. 9 (1974), pag. 222-227.