Nederlands edelman en militair in dienst van Filips II
?,? – Utrecht, 4 maart 1574
Biografie
Deze edelman en militair, wiens geboortejaar onbekend is, deelde aanvankelijk de kritiek van hoge edelen als Oranje, Egmond en Hornes op het koninklijk beleid in de Nederlanden. Hij was een tegenstander van Granvelle en voorstander van het bijeenroepen van de Staten-Generaal. Nog in december 1565 overlegde hij met Oranje, Bergen en Hornes. Noircarmes was toen baljuw en kapitein van Sint-Omaars. Op 1 juli 1566 werd hij benoemd tot waarnemend stadhouder van Henegouwen en waarnemend gouverneur van Kamerijk, ter vervanging van de markies van Bergen, die naar Spanje was als vertegenwoordiger van de hoge edelen. Op 9 juli had Noircarmes zitting in de bijeenkomst van de Raad van State. Daar bleef hij wel trouw aan zijn standpunt dat de nood van het land om de bijeenroeping van de Staten-Generaal vroeg. Noircarmes was opnieuw aanwezig bij de vergadering van de Raad van State van 19 augustus 1566, bijeengeroepen naar aanleiding van het uitbarsten en dan nog altijd voortwoeden van de Beeldenstorm. In zijn eigen gewest, Henegouwen, was er van calvinisme en beeldenstorm nauwelijks sprake, met uitzondering van de stad Valenciennes . Noircarmes raakte in de kring van intimi van de landvoogdes. Evenals Aarschot , Berlaymont en Arenberg adviseerde hji haar om de wijk te nemen naar Bergen , wat door de andere edelen en de stad Brussel voorkomen werd.
Als waarnemend stadhouder van Henegouwen kreeg Noircarmes het bevel de stad Valenciennes tot de orde te roepen. Onder leiding van de predikant Pérégrin de La Grange verzetten de calvinisten daar zich hardnekkig tegen het innemen van garnizoen. Nadat de stad geen gehoor had gegeven aan de eisen van de regering, werd zij op 17 september 1566 tot rebel verklaard. De regering bevestigde dit bij plakkaat van 14 december 1566. Om bloedvergieten te voorkomen beperkte Noircarmes zich tot een insluiting, zonder beschietingen. Een groep calvinisten die de stad wilden ontzetten, werd door hem op 29 december bij Wattrelos , ten noordoosten van Lille, verslagen. Een andere groep strijders, die Lille wilde verrassen, delfde twee dagen eerder het onderspit tegen Rassenghien , bevelhebber van Lille, bij Lannoy . Ook de landvoogdes had nog geduld met Valenciennes en stuurde Egmond en Aarschot als bemiddelaars naar de stad. Toen dezen door De La Grange, De Brès en medestanders hoogmoedig waren te woord gestaan, viel het verdict: op 20 maart begon de beschieting van de stad, die 36 uur duurde. Op 23 maart legde de stad het hoofd in de schoot en kon Noircarmes op Palmzondag zijn intocht houden. Op 31 mei stierven De La Grange en Guido de Bres aan de galg.
Nadat hij zijn eigen gewesten onder controle had gebracht werd Noircarmes door de Brusselse regering elders in de Nederlanden ingezet: eerst in Den Bosch en Maastricht, daarna in Holland. Hij stelde orde op zaken in Gouda en Amsterdam, en legde garnizoenen in Haarlem, Delft en Leiden. Met de nieuwe landvoogd, de hertog van Alva , kon hij het goed vinden: bij de aankomst van de hertog in de Nederlanden ging Noircarmes hem verwelkomen in Thionville. Alva zette Noircarmes weer in op het Hollandse strijdtoneel, waar Noircarmes deelnam aan het beleg van Haarlem en gewond raakte bij het (vergeefse) beleg van Alkmaar. Nadat de graaf van Boussu , stadhouder van Holland als opvolger van Willem van Oranje, in het gevecht op de Zuiderzee in handen van de opstandelingen was gevallen, werd Noircarmes benoemd tot stadhouder van Holland en Utrecht. Vergeefs probeerde hij Gouda in te nemen, dat de kant van de prins van Oranje had gekozen. Op 5 maart 1574 overleed Noircarmes te Utrecht, aan de gevolgen van de wond die hij voor Alkmaar had opgelopen.
Anton van der Lem
Literatuur
A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden XIII (Haarlem, 1868) 277-278
Biographie Nationale de Belgique XV (Bruxelles, 1899) 784-789 (Émile de Borchgrave)
Nationaal Biografisch Woordenboek : niet opgenomen
Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek III (Leiden, 1914) 917-918 (H. Dyserinck) (met onjuiste dateringen)
Nouvelle Biographie Nationale : niet opgenomen
Vredehandel : adellijke en Habsburgse verzoeningspogingen tijdens de Nederlandse Opstand (1564-1581) / Violet Soen. – Amsterdam : Amsterdam University Press, cop. 2012. – 345 p. : ill. ; 25 cm. – (Amsterdam studies in the Dutch Golden Age). Ook verschenen als online resource. – Bibliogr.: p. 272-327. – Lit.opg.: p. 169-234. – Met index. ISBN 978-90-8964-377-3 Collaborators and parvenus? : Berlaymont and Noircarmes, loyal noblemen in the Dutch Revolt / Violet Soen. In: Dutch crossing : a journal for students of Dutch in Britain, ISSN 0309-6564: vol. 35 (2011), afl. 1 (March), pag. 20-38. Koptitel op p.: Loyal noblemen in the Dutch Revolt. – Met samenvatting. Les gouverneurs de province dans les anciens Pays-Bas catholiques / par Edmond Poullet. In: Bulletins de l’Académie royale de Belgique; 2me série, t. 35, nr. 4, April 1873, pp. 362-437.
Correspondance de Granvelle: I en II, passim Correspondance de Philippe II (ed. Gachard), I, 408, 461; III, 33