Hulst, 1562 – Amsterdam juli 1603
Drukker en schoolmeester te Gent (1579-1585), conrector te Dordrecht (1585-1595) en rector te Amsterdam (1595-1603)
Cornelius Rekenarius (Cornelis de Rekenare) werd geboren in Hulst in Vlaanderen, naar verluidt in 1562. Na in zijn geboortestad mogelijk nog elementair onderricht te hebben gehad, verhuisde hij in of vóór 1571 wegens de godsdiensttroebelen en geloofsvervolgingen in de Zuidelijke Nederlanden met het ouderlijk gezin naar Emden, een in die tijd bekend toevluchtsoord voor protestantse vluchtelingen uit de Nederlanden. In deze plaats doorliep hij de Latijnse school die in zijn laatste schooljaren onder het rectoraat stond van Erasmus Johannis. In 1578 publiceerde deze rector in Emden een bundel kerstgedichten met bijdragen van hemzelf en een aantal leerlingen, onder wie Rekenarius. Nadat Rekenarius zijn opleiding in Emden had afgerond, vertrok hij naar het sinds eind oktober 1577 onder calvinistisch bestuur staande Gent, waar hij in de lente van 1579 arriveerde. Vrijwel meteen na aankomst ging hij daar als drukker(sgezel) aan de slag in de drukkerij van Adriana Jacobsdr. Teypins. Met deze aanzienlijk oudere weduwe, die gehuwd was geweest met de Gentse drukkers Ghileyn Manilius en Pieter de Clerck, is hij in of vóór juni 1580 in het huwelijk getreden. Rekenarius’ drukkersadres luidde: ‘Te Ghendt, woenende te Putte in de witte Duyue, by t’Belfort, naerst de Gulden Schale’. Op dat adres bleef hij tot in 1585 als typograaf en boekverkoper wonen. Maar tegelijkertijd was hij in Gent ook enkele jaren als preceptor werkzaam aan de eind juni 1580 geopende nieuwe, calvinistische school in het voormalige Predikherenklooster aan de Leie.
Nadat Alexander Farnese, hertog van Parma, op 17 september 1584 Gent weer onder het gezag van de koning van Spanje had gebracht en in het daarop volgende jaar de goederen van Rekenarius en Adriana Teypins wegens grote uitstaande schulden in beslag waren genomen, week Rekenarius uit naar Dordrecht. Daar werd hij aangesteld tot conrector van de Latijnse school die gehuisvest was in de kerk van het vroegere clarissenklooster in de Nieuwstraat. Mede door zijn inzet en toewijding is de Dordtse school geleidelijk aan tot wasdom gekomen. Met enkele leerlingen, zoals Martinus Pilius uit Zevenbergen en Gerardus Joannes Vossius, die uitgroeide tot een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het zeventiende-eeuwse Noord-Nederlandse humanisme, is hij in een zeer goede verstandhouding blijven staan. Tijdens zijn verblijf in Dordrecht werden hij en Adriana Teypins, die eerder bij Gislenus Manilius vier kinderen had gekregen, verblijd met de geboorte van nog twee kinderen: Pieter (1585) en Cornelia (1590). Nadat Rekenarius eerst in Dordrecht en daarna in Leiden het rectoraat was misgelopen, kreeg hij in augustus 1594 van de magistraat van Amsterdam het vererende aanbod om rector te worden van de daar nieuw te openen Latijnse school aan de Oude Zijde, die ingericht was in de kapel of kerk van het voormalige Bethaniënklooster in de Koestraat. Hij accepteerde dat aanbod, maar het zou nog tot 1 oktober 1595 duren, voordat hij daadwerkelijk in Amsterdam in functie kon treden.
In Amsterdam had hij, net als eerder in Dordrecht, een groot aantal kostleerlingen of commensalen in huis. Na een rectoraat van meer dan zevenenhalf jaar, waarover niet of nauwelijks gegevens bestaan, is hij in juli 1603 in Amsterdam overleden. Waar hij is begraven, is niet bekend. Op 6 oktober 1603 werd in Leiden zijn rijk gestoffeerde bibliotheek geveild. Zijn lijfspreuk luidde: ‘Elck sy sijn selfs Rekenaer’ of ‘Elck sy sijn Rekenaer’.
Hans van de Venne
Literatuur
Hans van de Venne, Levensschets van Cornelius Rekenarius Hulstensis (1562-1603), drukker en schoolmeester te Gent (1579-1585), conrector te Dordrecht (1585-1595) en rector te Amsterdam(1595-1603) (Venray 2017)
Frans Heymans, ‘De Rekenaer, Cornelis’, https://literairgent.be/lexicon/auteurs/de-rekenaere-cornelis/ [19 januari 2017]; met verwijzing naar literatuur
Cees Esseboom, ‘Cornelis de Rekenare’, https://www.regionaalarchiefdordrecht.nl/biografisch-woordenboek/cornelius-de-rekenare/ [19 januari 2017]; met verwijzing naar literatuur