Vulcanius, Bonaventura

Hoogleraar Grieks aan de universiteit te Leiden

Brugge, 30 juni 1538 – Leiden, 9 oktober 1614

Biografie

Bonaventura De Smet werd geboren op 30 juni 1538 als zoon van Pieter De Smet of Petrus Vulcanius, pensionaris van Brugge en Adrianette Tuwaert. Hij kreeg zijn eerste onderwijs in Brugge, Diest en Gent. In de jaren 1555-1557 studeerde hij medicijnen te Leuven. Daarna vertrok hij naar Keulen om er filosofie en letteren te studeren bij Georgius Cassander . Hij aarzelde in deze jaren tussen het studeren van rechten of medicijnen, maar onderscheidde zich toen al door zijn grote kennis van het Latijn en het Grieks. In 1559 nam Vulcanius de post aan van bibliothecaris van Francisco de Mendoza y Bobadilla, bisschop van Burgos (1559-1566), een groot collectionneur van handschriften. Die had grote waardering voor Vulcanius’ talenkennis en belastte hem met vertalingen uit het Grieks naar het Latijn. Na de dood van de bisschop in 1566, kwam Vulcanius in een vergelijkbare functie in dienst bij de broer van de bisschop, Fernando de Mendoza, aartsdiaken van Toledo (1566-1571). Behalve Spaans leerde hij in deze jaren ook Hebreeuws.
Berichten over de slechte gezondheid van zijn vader deden hem in 1571 naar de Nederlanden terugkeren. In de gistende Nederlanden van Alva vond Vulcanius geen emplooi en daarom ging hij opnieuw naar Keulen. Hij was er huisleraar en werd door zijn geleerde reputatie op 28 juni 1574 benoemd tot hoogleraar Grieks aan de Keulse universiteit. Hij was echter handgemeen geraakt – om een meisje – met Gilbertus Regius, tien tegen een dezelfde als de historicus Gilbert Roy, die sinds april 1573 ook in Keulen zijn heil had gezocht. De benoeming ging niet door en over Frankfurt vertrok Vulcanius naar Genève, waar hij zich liet inschrijven als student. Voor uitgever Henri Estienne bezorgde hij een editie van Xenophon. Vandaar trok hij naar Bazel, waar hij een publicatie uitgaf van kerkvader Isidorus. Zijn belangstelling was meer filologisch dan theologisch, maar hij was inmiddels voor het protestantisme gewonnen. Via de Frankfurter Buchmesse ging hij in 1577 terug naar de Nederlanden en wel naar de Antwerpse drukker Willem Silvius. Daar zou hij de Spaanse en Latijnse versie moeten verzorgen van een apologie van de Staten-Generaal. Een jaar tevoren hadden alle Nederlanden zich verenigd in de Pacificatie van Gent en het gemeenschappelijk streven leek aanvankelijk succes te hebben. Nog in hetzelfde jaar werd Vulcanius secretaris van Filips van Marnix van Sint-Aldegonde , burgemeester van Antwerpen, met wie hij allerlei propagandistische publicaties verzorgde. Bovendien nam hij de benoeming aan tot rector van de calvinistische Latijnse school in Antwerpen. Toen Vulcanius met Marnix in 1578 in Leiden verbleef, kreeg hij daar het hoogleraarschap in het Grieks aangeboden, waarop hij dadelijk inging. De feitelijke aanvaarding van zijn ambt liet drie jaar op zich wachten. Weliswaar had een antecedentenonderzoek naar Vulcanius’ verleden de nodige tijd gevergd (zijn levenswandel was regelmatig een punt van commentaar), maar zijn publicitaire activiteiten met Marnix hielden hem waarschijnlijk nog in het Zuiden. Mogelijk hebben ook de politieke verhoudingen hun invloed gehad. In 1579 immers kwam het tot een scheiding van de Nederlanden in een Unie van Atrecht en een Unie van Utrecht. Ook de Staten-Generaal en Oranje verlegden uit veiligheidsoverwegingen hun zetel in 1580 van Antwerpen naar Holland.
Vanaf 1581 tot kort voor zijn dood heeft Vulcanius zich met hart en ziel ingezet voor de Leidse universiteit. Hij doceerde Grieks en Latijn en bracht tal van publicaties uit. Met name met zijn uitgaven van Griekse auteurs, voorzien van Latijnse vertalingen, heeft hij baanbrekend werk verricht. Bovendien was hij vanaf 2 september 1581 actief als secretaris van de Senaat. Zowel tijdens zijn leven als na zijn dood zijn tal van handschriften en boeken uit zijn bezit in de bibliotheek van de universiteit gekomen. Regelmatig werd een beroep gedaan op zijn kennis van het Spaans, dat hij tijdens zijn verblijf in Spanje grondig had geleerd.

Anton van der Lem

Literatuur

A.J. van der Aa, Biographisch Woordenboek der Nederlanden XIX (Haarlem, 1876) 485-488 (s.v. Vulcanius)

Biographie Nationale de Belgique V (Bruxelles, 1876) 753-759 (J. Roulez) (s.v. Smet, de)

Nationaal Biografisch Woordenboek 7 (Brussel, 1977) 894-899 (A. Dewitte) (s.v. Smet, de)

Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek X (Leiden, 1937) 1279-1281 (D.J.H. ter Horst) (s.v. Vulcanius)

Selectieve bibliografie:

Entre Lipse et Scaliger: Bonaventure Vulcanius (1538-1614) et la première réception des ‘Essais’ de Montaigne / Kees Meerhoff. In: Montaigne and the Low Countries (1580-1700): (2007), p. 79-118, 361. Met lit. opg.

Een geleerde en zijn tuin : over de vriendschap tussen Lubbertus en Vulcanius / W. Bergsma. In: De zeventiende eeuw : cultuur in de Nederlanden in interdisciplinair perspectief : tijdschrift van de Werkgroep Zeventiende Eeuw, ISSN 0921-142X: vol. 20 (2004), afl. 1, pag. 96-121. Met samenvatting in het Engels.

Handschriften uit het bezit van Bonaventura Vulcanius (1538-1614) / [door] Alfons Dewitte. In: Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis, gesticht onder de benaming “Société d’Émulation” te Brugge : driemaandelijks tijdschrift voor de studie van geschiedenis en oudheden van Vlaanderen, ISSN 0770-0822: vol. 137 (2000), afl. 3-4, pag. 241-248.
Plaatsingscode UB Leiden: G 31: 137 (2000)

Bonaventura Vulcanius en de Officina Plantiniana (1573-1600) / A. Dewitte. In: Ex officina Plantiniana : studia in memoriam Christophori Plantini (ca. 1520-1589): (1989), p. 591-597.

De tolerantiegedachte bij Bonaventura Vulcanius / A. Dewitte. In: Bijdragen tot de geschiedenis, ISSN 0006-2286: vol. 70 (1987), pag. 79-85.

The unpublished correspondence between Marnix of Saint Aldegonde and Bonaventura Vulcanius / Aloïs Gerlo. – Bruxelles : Latomus. – (Collection Latomus ; vol. 193). In: Hommages à Jozef Veremans; éd. par Freddy Decreus et Carl Deroux: (1986), p. 137-150.

The unpublished correspondence between Marnix of Saint Aldegonde and Bonaventura Vulcanius / A. Gerlo. In: Correspondance d’Érasme: (1985), p. 193-203.

Abraham Ortelius en Bonaventura Vulcanius (1574-1598) / A. Dewitte. In: Liber amicorum Leon Voet: (1985), p. 417-427.
Plaatsingscode UB Leiden: DOUSA 15 1860

B. Vulcanius Brugensis. Hoogleraarambt, correspondenten, edita / A. Dewitte. In: Sacris erudiri : jaarboek voor godsdienstwetenschappen, ISSN 0771-7776: vol. 26 (1983), pag. 311-362.
Plaatsingscode UB Leiden: Open Magazijn, kast 14621

Bonaventura Vulcanius Brugensis (1538-1614). A bibliographic description of the editions 1575-1612 / A. Dewitte. In: Lias : sources and documents relating to the early modern history of ideas, ISSN 0304-0003: vol. 8 (1981), pag. 189-201.
Plaatsingscode UB Leiden: Open Magazijn, kast 14722

Three panegyrics by Bonaventura Vulcanius / R. Breugelmans. – Amsterdam : Maarssen : APA Holland University Press ; Nijmegen : UB Nijmegen [Host]
In: Lias : sources and documents relating to the early modern history of ideas, ISSN 0304-0003: vol. 2 (1975), afl. 2, pag. 265-273.
Plaatsingscode UB Leiden: Open Magazijn, kast 14722

Bonaventura Vulcanius en Philips Marnix van Sint-Aldegonde, 1577-1606 / A. Dewitte. – Brugge : Westvlaams Verbond van Kringen voor Heemkunde. In: Album Albert Schouteet: (1973), p. 57-74.
Plaatsingscode UB Leiden: 1930 B 23

Drie redevoeringen van Bonaventura Vulcanius over de stichting van de Leidse universiteit / medegedeeld door P.A.M. Geurts en J.A. van Dorsten. – Groningen : Wolters, 1965. – Pp. 388 – 413. ; 23 cm. Tekst in het Latijn. – Overdr. uit: Bijdragen en mededelingen van het Historisch Genootschap ; dl. 79 (1965).
Plaatsingscode UB Leiden: S.GES. 34 5206

Bonaventura Vulcanius en Leiden / J.N. Bakhuizen van den Brink. In: Varia Historica: (1954), p. 151-164.
Plaatsingscode UB Leiden:

Correspondance de Bonaventura Vulcanius pendant son séjour à Cologne, Genève et Bâle (1573-1577) : précédée de quelques lettres écrites avant cette époque / publiée et annotée par H. de Vries de Heekelingen. – La Haye : M. Nijhoff, 1923. – xv, 562 p. ; 24 cm. Indices.

Bibliotheca Bon. Vulcanii sive, catalogus plurimorum … librorum … et manuscriptorum : it variae tabulae geographicae … et variae effigies virorum insignium aere incisae : quarum auctio habebitur Lugd. Bat. in bibliopolio Lud. Elzeviri : Ad diem XV Nov. 1610. – Lugduni-Batavorum, 1610. – .. p. ; in-4
Plaatsingscode UB Leiden: DOUSA 91 9015 (afschrift naar het enige bewaarde exemplaar in Museum Meermanno-Westreenianum)

Codices Vulcaniani / [descr. P.C. Molhuysen]. – [Leiden : De Bibliotheek], 1910. – VIII, 65 p. : portr. ; 25 cm. – (Codices manuscripti / Bibliotheca Universitatis Leidensis, ISSN 0169-8672 ; 1).

Brieven van Bon. Vulcanius en Henr. Smetius / uitg. door P. C. Molhuysen. – Amsterdam : [s.n.], 1908. – 14 p. ; 28 cm. Overdr. uit: Oud-Holland. jg. 26, afl. 1.
Plaatsingscode UB Leiden: Open Magazijn, kast 14687

Ioannis Mevrsi Athen Batav, sive de vrbe Leidensi & academiâ, virisque claris; qui utramque ingenio suo, atque scriptis, illustrarunt: libri dvo. – Lvgdvni Batavorvm, : apud Andream Cloucquium, et Elsevirios, 1625. – [44], 351 p, [7] uitsl. bl. pl. : portr., ill. ; in-4. – *-5* 4 6* 2 A-2X 4. Hierin het portret en de levensbeschrijving van Vulcanius, pp. 102, resp. 103-108.

Biografie

Literatuur

Share this: