Adolf van Bourgondië, heer van Wakken, Kattem en Kapelle
?, ? – Zoutelande, 6 juli 1568.
Adolf van Bourgondië, grootadmiraal der Nederlanden. Rijksmuseum Amsterdam , objectnummer: NG-VG-1-140.
Nederlands edelman, hoogbaljuw van Gent, vice-admiraal van de zee, stadhouder van Zeeland 1567-1568
Biografie
Adolf van Bourgondië was de zoon van Anthonis van Bourgondië en Clara Andriesdr. Anthonis was een bastaard van Antoon van Bourgondië, die ook weer een bastaard was, en wel van hertog Filips de Goede van Bourgondië. Adolf van Bourgondië werd heer van Wakken, Kattem en Kapelle en wordt ter onderscheiding van de andere Bourgondiërs daarom als Adolf van Wakken aangeduid. Hij was gehuwd met Jacqueline de Bonnières.
Wakken bekleedde een belangrijke positie in de zeegeschiedenis van de Lage Landen. Hij wordt regelmatig vermeld als vice-admiraal, maar dit waren telkens benoemingen voor afzonderlijke expedities – hij was dus geen vice-admiraal tout court . In 1552 en 1553 voerde hij het opperbevel over een bewapende handelsvloot uit de Nederlanden naar het Iberisch schiereiland en terug. Toen Filips II in juli 1554 uit Spanje naar Engeland overstak om er met Mary Tudor te trouwen, werd hij onthaald door een Engels-Nederlandse vloot. Wakken was de admiraal van het Nederlandse eskader, hoewel keizer Karel V aanvankelijk iemand van een hoger aanzien op die post had willen zien. Toen Karel V zelf, met zijn zusters Maria en Eleonora, in 1556 uit de Nederlanden over zee naar Spanje reisde, stond de majestueuze vloot onder bevel van Adolf van Wakken. In juli 1558 was Wakken belast met het commando over het Nederlandse eskader dat samen met de Engelsen een aanval ondernam tegen Bretagne. De aanval liep uit op een fiasco: na het platbranden van enkele plaatsen werden de Nederlanders en Engelsen tot een overhaaste vlucht gedwongen, waarbij ze veel manschappen en militair materieel moesten achterlaten.
Als baljuw van Gent had hij zich mede op geloofszaken te richten. Op 6 maart 1559 beval de landvoogdes hem schriftelijk om twee doopsgezinde vrouwen te executeren. Op 15 juni 1560 kreeg hij een boze brief van de landvoogdes dat er vijf wederdopers in Gent waren ontsnapt uit de gevangenis. Granvelle had overigens een goede indruk van hem. In juli 1562 bleek Wakken in Madrid te verblijven. In maart 1567 is hij benoemd tot gouverneur van Zeeland (dus als opvolger van stadhouder Willem van Oranje) en kapitein van Vlissingen om Walcheren voor de koning te bewaren. Hij werd toen geprezen als “wijs, discreet, voorzichtig en deskundig, ook in oorlogszaken en gewend om het bevel te voeren” (geciteerd bij Rooze-Stouthamer, zie onder, 362). Wakken is er toen in geslaagd een vloot van 12 schepen bijeen te brengen om de provincie tegen onverhoedse aanvallen te beschermen. Op 25 augustus 1567 koos hij zee met een achttal schepen om de verwachte aankomst van koning Filips II in de Nederlanden in goede banen te leiden. De koning kwam echter niet en Wakken keerde onverrichterzake terug. De rekening van deze expeditie echter, vol glamour vanwege de te ontvangen vorstelijke gast, was een fikse aanslag op de geldmiddelen. Op 10 oktober 1567 berichtte de koning aan de landvoogdes dat hij hoopte dat Wakken zich het volgende voorjaar op dezelfde wijze gereed zou houden om hem te ontvangen. De koning kwam toen evenmin. Anderen verbaasden zich er dan weer over dat Wakken zo vrijmoedig bereid was de koning te ontvangen terwijl hij nauwelijk iets tegen de beeldenstormers had gedaan. Wakken overleed onverwacht te Zoutelande in 1568. Zijn broer Antoon van Bourgondië (?-1573), volgde hem op als heer van Wakken etc., vice-admiraal en gouverneur van Zeeland.
Anton van der Lem
Literatuur
Wakken ontbreekt in de Belgische en Nederlandse biografische woordenboeken.
Tussen veel vuren : het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen in de vroegmoderne tijd (1500-1733) / Klaas Van Gelder. – Heule : UGA, 2007. – 269 p. : ill. ; 24 cm. – (Anciens pays et assemblées d’états = Standen en landen ; 106). Met lit. opg. ISBN 978-90-6768-864-2
Neptune and the Netherlands : state, economy, and war at sea in the Renaissance / by Louis Sicking. – Leiden [etc.] : Brill, 2004. – XXXI, 551 p., [16] p. pl. : ill. ; 25 cm. – (History of warfare, ISSN 1385-7827 ; vol. 23). Bibliogr.: p. 507-532. – Met index, lit. opg. ISBN 90-04-13850-1 geb.
Hervorming in Zeeland (ca. 1520-1572) / C. Rooze-Stouthamer. – Goes : De Koperen Tuin, cop. 1996. – 600 p. : ill. ; 25 cm. Titel op band en rug: Hervorming in Zeeland. – Summary in English. – Ook verschenen als proefschrift Universiteit van Amsterdam. – Met lit. opg. en index. – Met samenvatting in het Engels. ISBN 90-72138-63-5. ISBN 90-72138-62-7 (proefschr.), pp. 351, 360, 362-366, 368, 370, 372, 373, 376, 377, 394, 397, 399, 403, 427, 435
Zeemacht en onmacht : maritieme politiek in de Nederlanden, 1488-1558 / Louis Sicking. – Amsterdam : De Bataafsche Leeuw, 1998. – 336 p. : ill. ; 29 cm. – (Bijdragen tot de Nederlandse marinegeschiedenis ; 7). Ook verschenen als proefschrift Rijksuniversiteit Leiden. – Met index en lit. opg. – Met samenvatting in het Engels en Frans. ISBN 90-6707-465-9 geb. Zie register, passim.
De Beeldenstorm / J. Scheerder. – Bussum : De Haan ; Haarlem : Fibula-Van Dishoeck, cop. 1974. – 132 p., [8] p. pl. : ill. ; 21 cm. – (De Haan paperbacks voor geschiedenis, kunst en cultuur). Bibliografie: p. 121-130. ISBN 90-228-4520-6 : p. 44.
M. Berge, “Les bâtards de la maison de Bourgogne et leur descendance”, in: L’intermédiaire des généalogistes 60 (1955) 316-408
Correspondance française de Marguerite d’Autriche, duchesse de Parme, avec Philippe II. J.S. Theissen, H.A. Enno van Gelder ed. (3 tom., Utrecht, 1925-1942) I: 300, 318 (gouverneur van Vlissingen), 352, 391 (Wakken benoemd in Zeeland als opvolger van Oranje), 399, 411, 428, 437, 439; II: 279; III: 290, 316, 363, 367-69, 373
Correspondance de Marguerite d’Autriche, duchesse de Parme, avec Philippe II. L.P. Gachard ed. (3 tom., Bruxelles, 1867-1881) I: 123, 212, 221, 375; II: xxxvii, 200
Edmond Poullet ed., Correspondance du cardinal de Granvelle, 1565-1586 (12 dln., Bruxelles, 1877-1896) I: 444 (sterfdatum: Middelburg, 22 mei 1568), 502; II: 219, 673; III: 6 (de zee op, de koning tegemoet), 326 (sterfdatum gecorrigeerd: 6 juli 1568}; IV: 175 (zonder blikken of blozen weer in leven), 181, 208, 209-210 (twee Wakkens), 216, 279, 285, 332, 340, 599, 603, 605.
Louis Prosper Gachard ed., Correspondance de Philippe II sur les affaires des Pays-Bas (5 tom., Bruxelles 1848-1879) I: 200-202, 209, 584; II: 138, 252-253, 356, 382 (overlijden), 478-479 (brieven van de landvoogdes).